Neoliberal süreçte Büyükşehir Belediyelerinde genç plancı olmak : deneyimler, roller ve stratejiler

Abstract

Neoliberal süreçte kentsel mekân sermaye birikimi için yeniden üretilmektedir. Türkiye'nin özgül neoliberal sürecinde ise inşaat odaklı bir büyüme tercihi sonucu kentsel mekân daha fazla sermaye yatırımlarının odak noktası haline gelmiştir. Bu süreçte planlama parçalanmış, dağınık bir yapıya bürünmüş ve yetkisel anlamda merkezileşmiştir. Neoliberal süreçle şehir planlamanın dönüşümü şehir plancılarının rollerini de dönüştürmüştür. Ayrıca meslekleri gereği kamu yararı ilkesini savunmakla yükümlü olan şehir plancıları bu düzlemde siyaset ve rant baskısı altında çalışmak durumunda kalmışlardır. Bunun yanı sıra Türkiye'nin demokratikleşmeden uzaklaşması ve iktidarın otoriterleşmesi toplumsal yapıyı etkilemektedir. Gençlerin talepleri ve beklentilerinin toplumdan farklılaştığı görülmektedir. Bu bağlamda tez çalışması büyükşehir belediyelerinde çalışan genç şehir plancılarını odağına almıştır. Çalışmanın sahası olarak siyaset ve rant ilişkilerinin daha yoğun yaşandığı ve parçalanmaya rağmen plan yapım çerçevesinde hala geniş yetkilere sahip olan büyükşehir belediyeleri seçilmiştir. Çalışma, büyükşehir belediyelerinde çalışan genç plancıların mesleki kimlikleri çerçevesinde deneyimlerini, rollerini ve stratejilerini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bulgular neoliberal süreç bağlamında analiz edilmiş, çalışmanın sahasında ise Bourdieu'nün alan kuramından yararlanılmıştır. Bu bağlamda şehir planlama toplumsal bir alan, genç şehir plancıları da toplumsal kuşak olarak ele alınmıştır. Çalışma kaynak olarak gençlik yaklaşımı üzerine inşa edilmiştir. Saha araştırmasında niteliksel bir araştırma yöntemi olan yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi kullanılmış ve 11 büyükşehir belediyesinden 28 plancıyla yarı yapılandırılmış çevrimiçi derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. Literatür araştırması çerçevesinde neoliberal sürecin yapısı, kentsel mekânla kurduğu ilişki, Türkiye'nin neoliberal süreci ve bu süreçte şehir planlamanın dönüşümü incelenmiştir. Bunun yanı sıra neoliberal süreçte dönüşen planlama alanında şehir plancılarının ve genç şehir plancılarının rollerinin dünyada ve Türkiye'de nasıl dönüştüğü gösterilmiştir. Bu bağlamda farklı ülkelerde özellikle kamu kurumlarında çalışan şehir plancılarının kamu-özel ayrımının belirsizleşmesinden dolayı farklı roller üstlenmek zorunda kaldıkları görülmüştür. Türkiye'de de belediyelerde ve özel sektörde çalışan şehir plancılarının siyaset ve rant baskısı altında çalıştıkları tespit edilmiştir. Dünyada ve Türkiye'deki genç plancıların hayal kırıklığına uğradıkları belirtilmiştir. Araştırmada büyükşehir belediyelerinde çalışan genç şehir plancılarının siyaset ve rant baskısı altında farklı sorunlarla karşı karşıya kaldığı tespit edilmiştir. Genç şehir plancılarının bu sebepten dolayı plan karar süreçlerinde rol oynayamadığı tespit edilmiştir. Genç şehir plancıları daha çok tasarımsal boyuttaki, büyük ölçekli planlarda ve rantın az olduğu planlarda etkin rol oynadığı görülmüştür. Bu bağlamda genç şehir plancılarının "politik davranma", "mevzuat ile korkutma / tehdit etme", "teknik rapor yazma", "geciktirme/ zoraki katılım", "kamu zararının sorumluluğunu almama", "kamu zararını en aza indirmeye çalışma" ve "Şehir Plancıları Odası ile ilişkilenme" stratejileri uyguladıkları saptanmıştır. Büyükşehir belediyelerinde çalışan genç plancıların bunlardan dolayı hayal kırıklığı yaşadığı ve çoğunlukla geleceğe yönelik umutsuz baktıkları görülmüştür.