Türkiye'de beyaz eşya endüstrisinde ürün tasarım süreci ve yenilik yaklaşımları üzerine bir alan analizi : Arçelik ve Vestel

Abstract

Elektrikli ev aletleri endüstri devrimi öncesinde insan gücü ile yapılmakta olan işleri kolaylaştıran veya tümüyle devralan, zaman ve güçten tasarruf sağlayan yeni teknolojiler olarak ortaya çıkmıştır. Beyaz eşyaların evrimi ve gelişimi sanayi devrimine uzanmaktadır. Beyaz Eşya Sektörü, dayanıklı tüketim malları alt sektörlerinden biridir ve genellikle elektrikli ev aletleri sektörü içerisinde yer alan ürünleri üretmektedir. Dünyada 1900'ler öncesinden beri evrim ve gelişim gösteren beyaz eşyaların Türkiye'de üretimi 1950'lerin ortalarında başlamış ve imalat sanayisine paralel olarak gelişim göstermiştir. Günümüzde firmaların hayatta kalması ve büyümesi; küresel pazarda rekabet edebilirlik düzeyi, pazar payındaki artış düzeyi ve firmanın yaratabildiği katma değer düzeyinin ortalamanın üzerinde olması ile ilişkilidir. Hedeflenen bu katma değerin gerçekleşebilmesi ise firmaların tasarım ve Araştırma-Geliştirme çalışmaları ile hayata geçirilen yeniliklere bağlıdır. Üretici firmaların değişen küresel pazarda rekabet üstünlüğü elde edebilmek için değişen yenilik yaklaşımlarına de ayak uydurması gerekmektedir. Ayrıca firmaların tercih ettiği yenilik süreç yaklaşımları ve yenilik karakteristikleri firmaların tercih ettikleri firma stratejileri, sektörün yapısı gibi faktörlerden de etkilenmektedir. Bu kapsamda yürütülen araştırmanın amaçları şunlardır: Türk beyaz eşya endüstrisinin gelişimini etkileyen dönemlerin ve faktörlerin incelenmesi, günümüzde beyaz eşya endüstrisinde faaliyet gösteren firmaların rekabet stratejileri doğrultusunda teknoloji yeteneği, tasarım yönetimi kabiliyeti ve yenilik karakteristiği arasındaki ilişkinin Türkiye'deki büyük ölçekli beyaz eşya üreticileri üzerinden incelenmesi ve analizi, endüstriyel tasarımın ve tasarım yönetimi kabiliyetinin yenilikçi ve özgün beyaz eşya ürün geliştirme sürecindeki rolünün tespitidir. Hedeflenen amaç doğrultusunda öncelikle literatür araştırmasıyla dünyada beyaz eşyanın evrimi ve gelişimi ve bu gelişimde ayrışan dönemler tespit edilmiştir. Dünyada beyaz eşyanın evriminin tespiti sonrasında Türkiye'de beyaz eşyanın kullanımı ve üretimine dayalı veriler de literatür araştırmasıyla tespit edilmiştir. Türkiye'de beyaz eşyanın ve imalat sanayinin gelişimi incelenmiş, iktisat tarihinde ayrışan dönemler ışığında tablolaştırılarak sunulmuştur. Araştırmanın devamında firmaların rekabetçi çevrede ayakta kalabilmek için izledikleri rekabet stratejileri, teknoloji yetenek düzeyleri, ürün geliştirme süreci, yenilik yaklaşımları ve tasarım yönetimi ile ilgili literatür incelenerek bir model önerisi geliştirilmiştir. İlgili model doğrultusunda Türkiye'de beyaz eşya üretimi gerçekleştiren iki büyük ölçekli firma olan Arçelik ve Vestel Beyaz eşya firmaları ile vaka çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Elde edilen veriler tematik içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda katılımcı firmaların küresel rekabette ayakta kalabilmek için izlediği farklı rekabet stratejileri doğrultusunda tasarım yönetimi düzeyleri, yenilik karakteristikleri ve teknoloji yetenek düzeyleri tespit edilmiş ve karşılaştırılmıştır.