Türkiye'deki tarihi yapıların restorasyon ve koruma projelerinin yönetim sürecinin HBIM teknolojisiyle ilişkilendirilmesi : bir vaka çalışması

Abstract

Tarihi miras yapılarının her biri doğası gereği benzersizdir. Bununla birlikte, tüm insanlık için tarihi değerleri ve kültürel miras öğelerini taşımalarından dolayı sadece fiziksel varlıklar olmaktan çok daha fazlasıdırlar. Globalleşen dünyada tarihi varlıkları korumak için restorasyon ve koruma çalışmaları titizlikle sürdürülmektedir. Geçmişten bugüne teknolojinin gelişim göstermesi, tasarım ve inşaat projelerinin bilgisayar ortamında çizimlerinin yapılması imkanını vermiştir. Gün geçtikçe gelişen teknolojiyle birlikte bu çalışma ortamı, araştırmacıları Yapı Bilgi Modellemesi (BIM) adında bir çalışma ortamını geliştirmeye yöneltmiştir. Ancak bu teknoloji yalnızca yeni yapıların inşası ve yönetimine odaklandığından, Yapı Bilgi Modellemesinin (BIM) tarihi yapılar için kullanımı henüz üzerinde yeni çalışılan bir konudur. Günümüz Türkiye'si tarihi değer taşıyan yapıların çokluğu açısından oldukça zengindir. Buna rağmen, yapılan araştırmalar tarihi yapılar için BIM kullanımının henüz yaygınlaşmamış olduğunu göstermektedir. Buna ek olarak, tarihi yapılar üzerindeki çalışmalar sırasında oluşan birtakım olumsuzluklar restorasyon ve koruma çalışmalarını yavaşlatmaktadır. Korumadan sorumlu kamu kuruluşlarının istenilen taleplere geç dönmeleri, tarihi yapılara ait bilgilerin tek bir arşivden ziyade dağınık halde ve sadece kağıt olarak saklanmaları, çoğu zaman çalışılacak yapı hakkında yeterli bilgiye ulaşılamaması ve de proje süresince çalışan kişiler arası yeterli iletişimin sağlanmaması sonucu uygulanan yanlış müdahaleler tarihi yapılara istenmeden de olsa zarar verilmesiyle sonuçlanmaktadır. Bu yüzden çalışma kapsamında, Türkiye'deki tarihi yapıların belgelendirilmeleri ve restorasyon projelerinin yönetimi için HBIM kullanımının faydaları araştırılmıştır. Bunun için, öncelikle alanında yetkin dört restorasyon firması ile görüşülmüş ve HBIM hakkında farkındalığın olmadığı anlaşılmıştır. Bunun üzerine, literatür çalışması yapılarak Türkiye'de HBIM üzerine çalışmaların çok kısıtlı olduğu görülmüş ve HBIM hakkında uluslarasın düzeyde yapılan çalışmalar incelenmiştir. İncelenen çalışmalar; HBIM teknolojisinin kullanımı için öncelikle lazer tarama yöntemi ile mevcut yapısal durumun analizi için nokta bulutlarının oluşturulduğunu, ardından verilerin temizlenerek HBIM ortamına atıldığını, daha sonrasında ise çalışmaların tarihi yapıya ait bilgilerin girilmesiyle tamamlandığı görülmüştür. Bunun sonucunda, çalışmalar yapının dijital ortamda belgelenebildiğini ve proje yönetiminin bu ortam üzerinden çalışanlar arasında bir iş birliğine dayandırılarak sağlıklı bir biçimde tamamlanabildiğini göstermiştir. Ancak günümüz Türkiye'sinde restorasyon ve koruma projeleri için her ne kadar lazer tarama işlemi ölçüm verilerinin sağlanabilmesi için kullanılıyor olsa da çoğu durumlarda yöntem maliyetli bulunduğu için ihalelerde bir iş kalemi olarak gösterilmemektedir. Ayrıca taramadan elde edilen verilerin yalnızca iki boyutlu bir ortamda çizilmesiyle çalışılan yapıya ait mimari, elektrik, mekanik vb. projelerin birbirinden kopuk olarak ilerlediği gözlemlenmiştir. Bunun üzerine HBIM'in; ekonomik ve kullanıcı dostu olması, hızlı çözümler üretmesi, hatasız üretim yapılabilmesi, tüm bilgilerin arşivlenebilmesi, profesyoneller arası ortak bir çalışma ortamı sağlaması gibi birçok faydalarından yola çıkarak Türkiye'de bulunan tarihi ahşap bir konak yapısına HBIM uygulanabilirliği sorgulanmıştır. İki boyutlu tamamlanan çalışmayla HBIM uygulanan çalışma arasındaki iki farklı durum karşılaştırılmıştır. Buna istinaden, çalışmanın Türkiye'de uygulanabilirliği ve faydalarının oraya konulmasıyla birlikte restorasyon ve koruma projelerinde teknolojinin kullanımının artırılarak projelerde kolaylık sağlaması açısından gelecekteki çalışmalara ışık tutacağı düşünülmektedir.