Kent morfolojisi kapsamında Ankara-Ulus "Harik Mahali (Anafartalar-Hisarpark arası)" bölgesinde mekânsal değişimlerin incelenmesi

Abstract

Tez araştırması 1916 yılında yaşanan büyük Ankara yangını sonucu yok olan Necatibey (Hisarönü) Mahallesi'nin yangın sonrası morfolojik yapısındaki mekânsal değişimlere odaklanmaktadır. Necatibey (Hisarönü) Mahallesi, Ankara-Ulus semtinin büyük Ankara yangını öncesi tarihsel gelişim sürecinin bir parçası olarak gelişimine etki eden faktörler tespit edilmeye çalışılmıştır. Ardından, modernleşme hareketlerinin başladığı 1839 Tanzimat Fermanı ile 1929 yılına kadar süregelen kentsel değişimlerin Eski Şehir'de (Eski Ankara) meydana geldiği bölgeler tanımlanmıştır. Buraya kadar Ankara-Ulus kentinin ekonomik ve toplumsal yapısındaki değişimler ile kentin formundaki, fiziki yapısındaki değişimler bir bütünlük içinde anlatılmıştır. Bu sürece kadar yaşanan mekânsal değişimleri etkileyen kurum, yasa ve planlar ele alınmış Emval-i Metruke Komisyonu ve Ankara Şehremanetinin kurulması ve şehremanetiye verilen istimlâk yetkisi (583 sayılı yasa) detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Değişimi etkileyen diğer kurumlar kısaca anlatıldıktan sonra Eski Ankara için yapılan modern planlarda (Erken Cumhuriyet Dönemi ve 1961 Bölge Kat Nizamı Planı uygulamalarına kadar) süregelen kentsel değişimlerde Necatibey (Hisarönü) Mahallesi incelenmiştir. 1924 Lörcher Planı ve 1957 Yücel Uybadin Planı'nın çalışma alanı ile ilgili plan kararları anlatıldıktan sonra çalışma alanının morfolojik yapısındaki mekânsal değişimler 1924 Lörcher Planı ve 1957 Yücel Uybadin Planı uygulamalarına kadar karşılaştırmalı bir şekilde incelenmiştir. Bu aşamada kent tarihi, kent planlama tarihi olarak ele alınarak, kent tarihine mekânsal boyut katılmış, kentsel morfoloji ile kentsel dokunun değişimi açıklanmıştır. Bu kapsamda 1924 Ankara Şehri Haritası 1924 Lörher Eski Şehir Planı ile, 1924 Lörher Eski Şehir Planı Necatibey Mahallesi 1929-1936 Yılları Arasını Kapsayan Kadastral Haritası ile, 1929-1936 Yılları Arasını Kapsayan Necatibey Mahallesi Kadastral Haritası 1928 Jansen Yangın Alanı Planı ile, 1938 Hermann Jansen Yangın Yeri (Necatibey Mahallesi) Planı 1957 Yücel Uybadin Planı ile karşılaştırılmış mekansal değişimler tespit edilmiştir.