Sürdürülebilir ve dirençli kentler oluşturulmasında mavi-yeşil altyapıların rolü : İstanbul Maltepe örneği

Abstract

Dünya nüfusunun önemli bir bölümünün yaşadığı günümüz kentleri, iklim değişikliği ve beraberinde ortaya çıkan riskler karşısında kırılgan bir yapıya sahiptir. Bozulan insan-doğa-kent ilişkileri bu durumun en önemli nedenidir. 2030 Gündemi kapsamında tartışılan konuların odağı ise sorunların nedeni ve çözümü olarak kabul edilen kentler için stratejiler geliştirmektir. Bu doğrultuda geliştirilen kentsel stratejiler, kentlerin sürdürülebilirliğini ve dirençliliğini vurgulamaktadır. Kentsel sürdürülebilirlik ve dirençliliği sağlayabilmek için insan ve doğa ilişkilerinin güçlendirilmesini öneren bu stratejilerde, doğa tabanlı çözümler ön plana çıkmaktadır. Doğa tabanlı çözümler içerisinde ise ekosistem servisleri ve bunların kaynağı olarak mavi-yeşil altyapılar yer almaktadır. Bunlarla birlikte mekansal müdahale araçlarını içeren planlama ve tasarım disiplinleri, doğa tabanlı çözümlerin mekansallaştırılmasında kullanılmaktadır. Bu disiplinler içerisinde yer alan ekolojik yaklaşımlar, mavi-yeşil altyapıların kentlerde geliştirilmesini sağlamaktadır. Bu doğrultuda çalışma içerisinde, Avrupa ülkelerinde ve Amerika Birleşik Devletleri'nde farklı ölçeklerde ve biçimlerde uygulanan mavi-yeşil altyapı örnekleri incelenmiştir. Nüfusun yoğunlaştığı bir kent olarak İstanbul, yaşadığı kentleşme süreci boyunca mavi-yeşil altyapılarını kaybetmiş ve kaybetmeye devam etmektedir. Kentin toplumsal, ekonomik ve ekolojik sürdürülebilirliği ise doğrudan bu durumdan etkilenmiştir. Özellikle kıyı bölgelerinde yoğunlaşan nüfus, kentin temel mavi-yeşil altyapıları olarak; ormanlar, tarım alanları, dereler, denizler ve sulak alanlar üzerinde büyük bir baskı yaratmaktadır. Benzer şekilde Maltepe ilçesi de İstanbul'un geçirdiği dönüşümlerden etkilenerek doğal varlıkları zarar görmüş bir ilçedir. Son yıllarda özellikle kentsel alanlarda görülen seller, aşırı sıcaklar vb. olumsuz durumlar bu zararların sonuçlarıdır. Tüm bunlar alt ve üst ölçeklerde kentsel sürdürülebilirlik ve dirençliliğin yetersiz olduğunu göstermektedir. Çalışma kapsamında mavi-yeşil altyapıların sunduğu ekosistem servisleri ile kentsel sürdürülebilirlik ve dirençliliğin ölçülmesi ve geliştirilmesi amacıyla, saha çalışma yöntemi belirlenerek, Maltepe ilçesi özelinde değerlendirmeler yapılmıştır. Değerlendirmeler sonucunda Maltepe'nin mevcut mavi-yeşil altyapılarının sunduğu ekosistem servislerinin, ilçenin kentsel sürdürülebilirliğini ve dirençliliğini sağlamak için yetersiz kaldığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu doğrultuda, mevcut mavi-yeşil altyapıların iyileştirilmesi ve yenilerinin oluşturulması için öneriler geliştirilmiştir. Bu öneriler mavi-yeşil altyapıların; nitelikli, entegre, bağlantılı ve iş birliği ile üretilmesi gerektiği kabulü doğrultusunda geliştirilmiştir.