Siyasi arka plan ve bıraktığı miras ile avangardın temsilcisi iki ülke-iki okul : Sovyet Rusya / Almanya-Vkhutemas / Bauhaus

Abstract

Aydınlanma Çağı ve ardından yaşanan Endüstri Devrimi ile başlayan dünyanın değişim ve dönüşümü sanatsal birçok farklılığı beraberinde getirmiştir. 1. Dünya Savaşı'ndan sonra gerçekleşen devrimlerle beraber yükselen sosyalist hareketler sanatçıları da etkisi altına almıştır. Sanatçılar yeni bir dünyanın inşası için sanat üzerine düşünmeye başlamış ve arayışlar içine girmişlerdir. Sanat bu anlamda devrimci bir kimliğe bürünmüştür. 20. yüzyıl modern sanatın gelişim sürecinin en önemli kilit taşlarından birisi devrimlerle beraber gelen sosyalist hareketlerdir. Bu hareketler, sanat ve mimarlık ortamını etkilemiş; dolasıyla mimarlık ve sanat eğitimini de şekillendirmiştir. Bu durumu en şiddetli yaşayan iki ülke Sovyet Rusya ve Almanya'dır. 1. Dünya Savaşı'nın etkileriyle, Rusya'da gerçekleşen 1917 Ekim Devrimi'nden hemen sonra VKhUTEMAS kurulmuş; Rusya'nın 20. yüzyılda yaşamış olduğu gelişmelere eş zamanlı olarak Almanya da benzer bir dönüşüm yaşamış ve Kasım Devrimi sonrası Altın Yirmiler olarak adlandırılan dönemde Bauhaus okulu açılmıştır. Konstrüktivist sanatçıların Rusya'da kurduğu VKhUTEMAS ile Ekspresyonizm ve Yeni Nesnellik sentezi Bauhaus'un paralel özellikleri olduğu gibi farklı yanları da vardı. İki kurumun hedefi sanatçı ve zanaatkâr kavramlarını tekrar yan yana getirmekti. İki okulun da ütopyası, formların yeni bir dünya ve sınıfsız bir toplum yaratabileceği inancıydı. Varlıkları boyunca birbirlerinin faaliyetlerine son derece ilgiliydiler. VKhUTEMAS ve Bauhaus'un benzer politik etkiler sonucunda doğması ve değişen politik durumlarla beraber gelgitler içinde varlıklarını sürdürmüş olmaları gibi kapanışları da benzer şekilde totaliter rejimlerin baskılardan dolayı gerçekleşmiştir. Bu tez çalışması, sanatın devrimci bir kimliğe bürünmesi ve sanatçıların yeni bir toplumun inşasında üstlendikleri sorumlulukları doğrultusunda benzer arzularla Rusya ve Almanya'da kurulmuş VKhUTEMAS ve Bauhaus'u ve siyasi kırılmaların bu okullar üzerindeki etkisini incelemek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmanın kavramsal bölümünde yer alan amaç, kapsam ve yöntemden sonra ilk olarak devrimlere giden süreçte VKhUTEMAS ve Bauhaus'un şekillendiği Rusya ve Almanya'nın siyasi gelişmeleri irdelenmiştir. Bununla ilişkili olarak iki ülkenin sanat ve mimarlık ortamı üzerine incelemeler yapılmıştır. VKhUTEMAS ve Bauhaus'un ayrı ayrı ele alındığı bölümlerde ise ilk olarak bilinen kuruluş hikayelerine ve bu hikayelerin arkasında yatan politik dinamiklere yer verilmiştir. Bir sonraki bölümde okullar mercek altına alınacak bir kültür olarak düşünülerek etkilendikleri ana akımlar, eğitim yaklaşımları, usta öğreticiler ve onların politik duruşları incelenmiştir. Bu bölümler okulların kapanış hikayeleriyle tamamlandıktan sonra iki kurumun birbiriyle olan ilişkilerine geçilmiştir. Paralellikleri, farkları ve aralarındaki ilişkiler tartışılmıştır. Sonuç bölümünde ise genel bir değerlendirmeyle çalışmanın sonlandırılması hedeflenmiştir.