Mimari tasarımda gün ışığı ve gün ışığı aydınlatma sistemlerinin incelenmesi

Abstract

Dünya popülasyonunun hızlı bir şekilde arttığı günümüzde, gelişen teknoloji ve artan nüfus nedeniyle insanların ihtiyaç duydukları enerji miktarının artış gösterdiği bilinmektedir. İhtiyaç duyulan bu enerji miktarındaki artışın karşılanabilmesi için kullanılan fosil yakıtlar daha fazla tüketilmeye başlanmış ve sınırlı olan bu kaynaklar tüketimi hızlanmıştır. Geçmişten günümüze gelene kadar gelen süreç içerisinde endüstrileşmenin artmasıyla beraber ihtiyaç duyulan enerji miktarı artış göstermiş ve bu ihtiyacın karşılanmasını sağlamak amacıyla dünya genelinde zaman zaman enerji krizleri meydana gelmiştir. İnsanların karşılaştıkları enerji krizleri insanları var olan enerjinin daha verimli kullanılması konusunda dikkatli davranmalarını sağlamış ve yeni enerji kaynakları aramaya yöneltmiştir. Günümüzde enerji tüketiminin önemli bir bölümünü aydınlatma için kullanılan enerjinin oluşturduğu bilinmektedir. Enerjinin etkin kullanımı konusunun ön planda olduğu günümüzde gün ışığı kullanımı ile aydınlatmanın sağlanması hem enerji tasarrufu açısından hem de insanlar için konforlu ortamlar oluşturulabilmesi bakımından gereklidir. Popülerliği her gün artan sürdürülebilir tasarım ve çevreye duyarlı proje oluşturma amacı kapsamında enerji etkin bina tasarımları önem kazanmıştır. Bu sebeple ortaya atılan ve kısa zaman içerisinde hızlı bir şekilde geliştirilerek geniş kitleler tarafından benimsenen yeşil bina sertifika sistemleri, sürdürülebilir mimarlık ve enerji tasarrufu başlıklarında tasarımcılara yardımcı olabilecek tasarım kriterleri ortaya koymaktadır. Geliştirilen sertifika sistemleri sayesinde global ve bölgesel olarak sunulan kriterler ile gün ışığı aydınlatma sistemlerinin teknik özellikleri ve çalışma yöntemlerine ilişkin belirlenen bilgiler bir sistematik içerisinde incelenerek tasarımcıya sunulmuştur. Bu sayede tasarımcıya yol göstecek sistematik bir yardımcı kaynak oluşturulmak istenmiştir. Bu tez çalışmasında, birinci bölüm giriş kısmıdır. Bu bölümde; çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemi belirlenmiştir. İkinci bölümde; güneş, gün ışığı ve aydınlatma terimlerinin açıklamaları ve birbirleri ile olan ilişkilerinin durumları incelenmiştir. Buna ek olarak gün ışığının insan ve yapı ile olan ilişkisi alt başlıklar halinde detaylandırılarak anlatılmıştır. Üçüncü bölümde; gün ışığı aydınlatma sistemlerinin amaçları ve işlevlerine ilişkin genel bilgi verilmiştir. Bu sistemlerin hangi kriter kullanılarak yönlendiren ve taşıyan sistemler olarak sınıflandırıldıkları ortaya konulmuştur. İki farklı başlık altında incelenen sistemlerin teknik tanımları, özellikleri, çalışma ilkeleri ve işlevleri örnekleriyle anlatılmıştır. Dördüncü bölümde; çalışmada anlatılan gün ışığı aydınlatma sistemlerinin tamamının değerlendirilebileceği ve gerektiğinde sistemleri birbirleri ile karşılaştırabileceği değerlendirme kriterleri yapılan literatür taraması ile belirlenmiştir. Belirlenen kriterler ile gün ışığı aydınlatma sistemlerinin tamamını değerlendirebilmek amacıyla 5 'li likert ölçeğinin kullanıldığı soru kalıpları oluşturulmuştur. Oluşturulan soru kalıpları yüksek lisans düzeyinde gün ışığı dersini tamamlamış mimarlardan oluşan odak grubun değerlendirilmesine sunulmuştur. Odak grup tarafından verilen cevaplar SPSS programına aktarılarak nicel veriler haline getirilerek grafiklere dönüştürülmüştür. Bu yöntemle kullanıcı ve tasarıcıların gün ışığı aydınlatma sistemlerini seçtikleri aşamada uygun sistemin seçimine yardımcı olacak bir kaynak oluşturulması amaçlanmıştır. Beşinci, sonuç bölümünde çalışma ile ilgili genel bir değerlendirme yapılarak sistemlerin kullanımı ve seçimi hakkında tavsiyeler verilmiştir.