Okul öncesi eğitimde yaratıcılığı geliştirmeye yönelik mekân tasarımı önerisi

Abstract

Okul öncesi eğitim ortamı, çocukların bedensel ve zihinsel yönden gelişmelerini etkilerken, fiziksel ortamlar da eğitimlerine destek vererek çocuğun bağımsızlık kazanmasına olanak sağlamaktadır. Bu sebeple okul öncesi eğitim kurumlarının gerek iç gerek dış mekânlarının, çocukların fiziksel ve psikolojik durumu dikkate alınarak tasarlanması gerekmektedir. Farklı eğitim yaklaşımlarının tanımlanan ilkelerine göre tam anlamıyla uygulanmaması eğitimcilerin mekânı öngörüldüğü şekilde yerleştirememesine bu da mekânın verimli kullanılamamasına sebep olmaktadır. Bu anlamda, okul öncesi eğitim kurumlarında yaşanan mekânsal sorunlar, yaratıcılığı geliştirmeye yönelik imkanların olmaması bu çalışmanın problemini oluşturmaktadır. Bu doğrultuda çalışmada, Türkiye'deki okul öncesi eğitim kurumlarının mekân düzenini iyileştirmeya yönelik önerilerin ortaya konması amaçlanmıştır. Bu kapsamda tarihsel süreçte okul öncesi eğitim sistemleri, okul öncesi eğitimde mekân ve okul öncesi eğitimde mekânın yaratıcılığa olan etkisi incelenmiş, çocukların yaratıcı düşünme becerilerini destekleyici tasarım unsurları belirlenmiş ve bir mekân tasarım önerisi geliştirilmiştir. Çalışmada birinci bölümde; problemin tanımı, tezin amacı, kapsamı, yöntemi ve çalışmanın önemi ele alınmıştır. İkinci bölümde; araştırmanın kavramsal çerçevesi kapsamında, okul öncesi eğitim tanımı, tarihsel gelişimi, önemi, bakım ve sağlıkla olan ilişkisi, uluslararası kurumların okul öncesi eğitim politikaları ele alınmıştır. Üçüncü bölümde; iç mekânı oluşturan yüzeyler, ana elemanlar, mobilya ve tasarımın tamamlayıcı öğeleri, farklı eğitim yaklaşımlarındaki iç mekân tasarım kriterleri ile MEB'in kabul ettiği iç mekân tasarım kriterleri, aynı zamanda yaratıcılığın, farklı eğitim yaklaşımlarında nasıl işlendiği, Türkiye'deki eğitim programlarının yapısı, yaratıcılığın boyutları, okul öncesi eğitim merkezlerinde oluşturulan mekân tasarımı ve bu tasarımın çocuğun gelişimine etkisi incelenmiştir. Dördüncü bölümde; örneklem olarak seçilen İzci Anaokulu'nda, mekân bileşenlerinin mevcut konumu saptanmıştır. Mevcut durumda oluşan sorunlar, şikayetler görüşme formu ile belirlenmiştir. Okulda ele alınan 5-6 yaş dönemi için kullanılan ve oyun odası tabir edilen mekan, öğretmen görüşlerine göre ve çocukların fiziksel, psikolojik gelişimleri göz önünde bulundurularak, yaratıcılığı tetikleyici kriterler doğrultusunda mevcut elemanlarla yeniden farklı şekilde kullanım prensibiyle düzenlenmiştir. İyileştirme önerisini deneyimleyen öğrencilere uygulanan 'Yaratıcı Öğrenme Ortamı Görüşme Değerlendirme Formu' ve açık uçlu görüşme formu yardımıyla görüşleri alınmıştır. Çıkan sonuçlara göre yeni bir model önerisi tasarlanmıştır. Beşinci bölümde; araştırmada kullanılan Veri toplama Araçlarına (Görüşme Formu, Demografik Bilgi formu, Yaratıcı Davranış Gözlem Formu) yer verilmiş ve herbirinin analizleri yapılmıştır. Sonuç olarak, Türkiye'de okul öncesi eğitim kurumlarının fiziksel özellikler ve yaratıclığı tetiklemeye yönelik iyileştirilmesinin gerekliliği ortaya konularak bu konudaki standartların geliştirilmesine gereksinim duyulduğu tespit edilmiştir. Mekân tasarımının, okul öncesi dönemdeki çocukların esneklik, akıcılık, orijinallik ve zenginleştirme alt boyutlarındaki yaratıcı davranışlarını anlamlı bir şekilde etkilediği saptanmıştır. Araştırmanın bu bulgusuna ve öğretmen görüşme formu verilerine göre mekân tasarımının çocuğun psikolojik ve fiziksel gelişimi dikkate alınarak MEB kriterlerine uygun yaratıcı düşünceyi geliştirici mekân tasarım model önerisi sunulmuştur.