Yeni kuramsal teori ve güç ilişkileri çerçevesinde İstanbul’da sanayinin dönüşümü : Yenibosna : Basın Aksı

Abstract

Bu araştırmanın konusu, İstanbul'da sanayi sahalarından özellikli bir örnek olan Yenibosna-Basın Aksı'ndaki dönüşüm sürecidir. Bu dönüşümü incelemeye değer kılan husus, plansız sanayi gelişiminin, dönüşüm sürecinde yaşatmış olduğu sorunlar ve engellerdir. Plansız gelişmeyi ortaya çıkartan aktörler ve bu aktörlerin çeşitlenmesi bu araştırmada kentsel siyaset bağlamında bir okumaya tabi tutulacaktır. İstanbul bağlamında bu okuma, kent ve siyaset ilişkisi içerisinde plansız gelişmeleri ve bu alanlardaki dönüşüm sorunlarını açıklayan bir faktör olarak güç unsuruna odaklanmaktadır. Güç konusu, planlamanın da dahil olduğu kentsel aktör grupları içerisinde, çoğu kez planlamayı devre dışı bırakan bir unsur olarak değerlendirilmiştir. Yenibosna-Basın Aksı'nın planlanma süreçleri ve bu süreçteki kurumsal yapıların teşhisi, İstanbul bağlamı ile birlikte, özgün yorumlara imkan vermektedir. Alanın yorumlanabilmesi için eleştirel gerçekçi metodoloji benimsenerek, planlama ve güç arasındaki ilişkinin İstanbul sanayisi bağlamında gelişmesi öncelikli olarak izlenmiştir. İstanbul bağlamı, kamu politikası analiz türlerinden süreç analizi ile değerlendirilmiştir. Bu örüntü içerisinde Yenibosna Basın Aksı'nın yeri vurgulanarak, sahada yoğun araştırma yapılmıştır. Bölgedeki gelişmeyi anlamaya yönelik mekânsal ve kurumsal gelişme izlenmiştir. Planlamanın etkisi bu bağlamda tartışılarak, sahada yapılan derinlemesine görüşmeler ile süreç aktarılmaya çalışılmıştır. Araştırma, kuramsal olarak kentsel siyaset bağlamında güç ve planlama ilişkisini tartışarak bir kavramsal çerçeve geliştirmiştir. Bu kavramsal çerçeve Yenibosna Basın Aksı'ndaki sanayi dönüşüm probleminde kullanılarak, bölgedeki planlama-dönüşüm sorunsalı açıklanmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, bir kurum olarak planlamanın merkezî-yerel yönetimler ve sermaye kesimi arasındaki rolünün bu aktörlerin içinde yer aldığı zamana ve kurumsallaşmalara bağlı güç farklılaşmasında etkili olduğu görülmektedir. Üst ölçek planlarda hiçbir zaman sanayiye ayrılmadığı halde, 1970'li yıllardan itibaren gelişerek İstanbul'un önemli sanayi sahalarından biri haline gelen Yenibosna Basın Aksı'nda, söz konusu sanayinin gelişebilmesi, halen varlığını sürdürebilmesi ve 2009'dan itibaren bölgede beklenen dönüşümün gerçekleşmemesi, bu aktörlerin güç ilişkileri ile anlaşılabilecek bir durumdur. Planlama bu bölgede geç kurumsallaşırken, planların ürettiği kararların karşılık bulması aktörlerin kendi çıkarları doğrultusunda taraf oldukları gelişmeler ile uyum içerisinde olması ile mümkün olmuştur. Araştırma, kentsel gelişme süreçlerini aksatan aktör tutumlarının planlama sürecine güç ilişkileri analizinin dahil edilmesi ile aşılabileceğini savunmaktadır.