Çapa Sağlık Yerleşkesi'nde mekânsal katmanlaşma ve kentsel bellek

Abstract

Bu çalışma tarihi kent merkezlerinde yer alan ve uzun süre kentin bir parçası olarak kentlilerin sağlık hizmeti ve tıp eğitimi aldığı sağlık yerleşkelerinin, fiziksel ve mekânsal olarak işlevsiz hale gelmeleri ile ortaya çıkan kentsel, işlevsel, mekansal sosyolojik sorunları ortaya çıkarmak ve çözüm önerileri üreterek, planlamanın yanı sıra mimarlık disiplinleri için tasarım kriteri boşluğunu doldurmayı amaçlamaktadır. Sağlık Yapılarının, Dünyadaki eğitim, araştırma-hizmet kalitelerini ve seviyelerini korumak için her zaman kendilerini yenileme ve günün şartlarına uygun olarak işlev ve mekan bağlamında sürekli güncellemeleri gerekmektedir. Mevcut sağlık yapıları, bu gereksinimi karşılayabilmek için mekânsal olarak esnek ve yapısal olarak da dayanıklı olmak durumundadırlar. Bu dinamik süreci karşılayamayan sağlık yapıları zamanla işlevsiz hale gelmektedir. Bu durum neticesinde genelde kent merkezlerinde yer alan bu sağlık hizmet alanları yenilenmekte veya farklı bir yerde yeniden üretilmektedir. Bu değişim ya da dönüşümün kente ve kentlilere olumlu/olumsuz etkileri olabilir. Uzun zamandır deneyimlenen, günlük hayatın bir bölümünün geçtiği ve bireyin sağlık-sosyal yaşamında önemli yer tutan bu kentsel alanlar toplumun belleğinde yer almaktadır. Yenileme/dönüşüm kapsamında toplumun dönüşüme uğrayan mekan ve birey arasındaki kolektif belleğinin yok olmasıyla, sağlık işlevi ile imgelenmiş kentsel alanın başkalaşma potansiyeli bulunmaktadır. Kentlinin hizmet alma hakkı ortadan kaldırılmadan, kentsel hizmet alanın sürekliliğini sağlayan planlama ve mimarlık disiplinlerinin tasarım kararlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda sosyolojik kavramlar (kolektif ve mekânsal bellek) ile sağlık yapıları mimarisi ve tipolojisinin yenileme kararı alınmasındaki rolünü ortaya koymak için ilgili kavram ve konuların literatür çalışmalarına detaylı olarak yer verilmiştir. Çalışma alanı olarak İstanbul, Tarihi Yarımada, Çapa Sağlık Yerleşkesi seçilmiştir. Çalışmada, öncelikle Tarihi Yarımada'nın geçmiş dönemlerdeki sağlık yapıları kronolojik olarak incelenmiştir. Daha sonra yerleşkenin özgün kentsel ve mimari özellikleri ile yenileme (katmanlaşma) sürecine detaylı olarak yer verilerek, literatür ve yerleşke kullanıcıları üzerinden yapılan anket yöntemiyle kentsel ve mimari bulgular elde edilerek, gelecekte yenileme sürecine girecek sağlık yapıları için tasarım önerileri sunulmuştur.