Aile Sağlığı Merkezleri, tasarım ilkeleri ve iç mekan tasarımında planlamaya etki eden faktörlerin yeni modeller üzerinden değerlendirilmesi

Abstract

Sağlık, insan hayatının vazgeçilmez bir unsurudur. İnsan sağlığı, fiziksel, psikolojik ve sosyal olarak tüm ögeleri kapsamaktadır. Ancak sağlıklı bir insan yaşamda varlığını koruyabilmekte ve hayatını sürdürebilmektedir. Sağlık hizmetleri, bireylerin mevcut sağlık durumunun korunması, hasta kişilerin teşhis ve tedavisi için sunulan hizmetleri içermektedir. Sağlık hizmetlerinin sunumu dahilinde tanı ve tedaviye uygun tıbbi desteğin sağlanması gerekmektedir. Bu da tıp biliminin ve teknolojinin gelişimini takip eden nitelikli, ulaşılabilir hizmet, bakım sağlayıcı olanakları ve fiziksel mekan ihtiyacının karşılanması ile mümkün olmaktadır. Türkiye'de birinci basamak ve koruyucu sağlık hizmeti veren aile sağlığı merkezleri, küçük ölçekli kamusal sağlık yapısı statüsündedir. Aile sağlığı merkezleri, ayakta sağlık hizmeti vermekte ve zorunlu olmamakla birlikte tedavi ihiyacı gereği bir üst basamağa sevk etme yetkisi bulunmaktadır. Bu özelliği ile sağlık zincirinin ilk halkasını oluşturmaktadır. Sağlık personeli, sağlıklı/hasta kişiler ve yakınlarının oluşturduğu grup, aile sağlığı merkezlerinin kullanıcı kitlesini belirlemektedir. Aile sağlık merkezinde görev yapan sağlık personeli için nitelikli ve verimli bir hizmet ortamının sağlanması gerekmektedir. Sağlık hizmeti alma gereksinimi olan kişiler ve yakınları, çeşitli fiziksel duruma sahip, endişeli bir ruh hali içinde olabilmektedirler. Bu durum dikkate alındığında mekan organizasyonu, erişebilirlik, yönlendirme, renk kullanımı, estetik bir tasarım anlayışı, aydınlık bir ortam, termal konfor, temiz hava ihtiyacı gibi gereksinimler, kullanıcının hem fiziksel hem de psikolojik olarak iyi olmak halini etkilemektedir. Mevcut aile sağlığı merkezleri bu gereksinimleri karşılamakta yetersiz kalmaktadır. İç mekanda uygulanan planlama hataları, mekansal sorunlar, yerleşim, malzeme ve renk seçimleri problemleri karşımıza çıkmakta, estetik ve nitelikli bir tasarım anlayışı ile bağdaşmamaktadır. Bu durum kimliksiz ve tanımsız iç mekanlar meydana getirmektedir. Tez çalışmasının amacı, aile sağlığı merkezi kullanıcılarının, mekansal, işlevsel, psikolojik ve fiziksel gereksinimlerini karşılayan, belirli bir kurumsal kimliğe sahip, nitelikli ve estetik bir iç mekan tasarımının sağlanmasıdır. Çalışma kapsamında, literatür araştırması yapılmıştır. Dünyada ve Türkiye'de bulunan aile sağlığı merkezleri, mevcut kullanım örnekleri üzerinden analiz edilmiştir. Sağlık hizmetleri sunumunda gerekli olan ve kullanıcılarının ihtiyaçlarını karşılayabilen bir tasarım araştırması sağlanmıştır. Bu araştırma çerçevesinde, elde edilen bulgular değerlendirilerek, belirlenen tasarım ilkeleri doğrultusunda yeni iç mekan modelleri oluşturulmuştur.