Bir metropol mekânı olarak stadyumda fanatizm ve hegemonik erkekliğin inşası

Abstract

Mekân, spor ve toplumsal cinsiyetin ana eksenlerini oluşturduğu bu çalışmada, futbol fanatizmi ve hegemonik erkekliğin birbiriyle ilişkisi içerisinde inşası incelenmiştir. Çalışmadaki temel sav, futbol fanatizminin ve bu fanatizmin inşa edildiği mekânlar olan stadyumların hegemonik erkekliğin yeniden üretimine olanak sağladığıdır. Çalışma öncesinde stadyumların Augé'nin kavramı ile "yok-yer" olmadığı, tarihsel, ilişkisel, kültürel bir "yer" olduğu varsayılmaktaydı. Bu varsayım tümüyle yanlışlanmış olmasa da liberal kapitalist düzen himayesi altındaki futbol için sistem tarafından belli birtakım disiplin ve düzenlemelerin gün geçtikçe artan biçimde uygulandığı görülmüştür. Bu disiplin ve düzenleme uygulamaları mekân olarak stadyumu tekdüzeleştirip "yok-yer"leştirmektedir. "Yok-yer"leşen stadyumdaki taraftar grubu bu duruma karşıt mücadeleyi yaratmaktadır. Taraftar gruplarının bu "yok-yer"leşmenin ve tekdüzeliğin içerisinde yarattığı mücadeleler, sistem içinde açılan gedikler, taktikler ve farklılıklar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu gediklerle birlikte "yok-yer"leşmekten uzaklaşılsa da mekân içerisinde düzenlemeyi ve ona karşıt mücadeleyi aynı anda barındırmaktadır. Futbol taraftar grupları da içerisinde aynı anda benzerliği/birliği ve farklılığı/çatışmayı barındırmaktadır. Futbol taraftar grubundaki birlik olma halinden doğan güçten kaynaklanan fanatizm, biz-öteki ayrımını yaratmaktadır. Buradaki "öteki" taraftarlar açısından "kadınlar" ve "karşıt takımlar" olabilmektedir. Bu biz-öteki ayrımına kimi zaman aynı takım içerisindeki ayrım ve çatışmalar dahi örnek teşkil edebilmektedir. Çalışmada fanatizm ve birlikten doğan güçle yaratılan "öteki"lere karşı gelişen şiddet, rekabet ve düşmanlık, kadın taraftara yönelik olumsuz algı hegemonik erkeklikle ilişkisi içerisinde açıklanmıştır. Araştırmada hegemonik erkekliğin futbol fanatizmi ile ilişkisi futbolda şiddet, rekabet ve düşmanlık, bir erkeklik göstergesi olarak güç ve futbolda kadın algısı olmak üzere dört ölçüt üzerinden analiz edilmiştir. Fanatizm ile kadınlık/erkeklik kategorilerinin ilişkisi içerisinde inşasını açıklayabilmek amacıyla Connell'ın "hegemonik erkeklik" ve "işbirlikçi erkeklik" kavramlarının yanı sıra "sindirilmiş kadınlık" ve "işbirlikçi kadınlık" olmak üzere iki kadınlık kategorisi geliştirilmiştir. Ulaşılan sonuç fanatizm ile "hegemonik erkeklik" ve "sindirilmiş kadınlık"ın paralel seyrettiği olmuştur. Çalışmada nitel yöntem kullanılmış olup görüşmecilerle yarı yapılandırılmış mülakatlar gerçekleştirilmiştir.