Atık malzemenin cam sanat yapıtı üretiminde kullanımı

Abstract

Tarih boyunca yaşanan toplumsal, sosyal, ekonomik, politik ve kültürel alanlardaki gelişmeler, Endüstri Devrimi ile birlikte hız kazanarak üretim-tüketim ilişkilerinde büyük değişimlere sebep olmuştur. İnsan ürettikçe bir o kadar da tüketir olmaya başlamıştır. Bunun sonucunda da dünyanın temiz kaynaklarının neredeyse birçoğu tükenmiş ve atıkların sayısı görünür ölçüde artmıştır. "Atık" bu görünürlük ile 1900'lü yıllardan itibaren birçok sanatçının dikkatini çekmiş ve güncel sanat eğilimleri arasında da sıkça yer almıştır. Sanattaki yolculuğuna "hazır nesne" olarak başlayan tüketim nesneleri, tarihsel süreçte yaşanan değişimlerle, modern dönem sonrası sanattaki varlığına "atık nesne" olarak devam etmiştir. Dolayısıyla tarihsel süreçte "atık" kavramının sanatçılar tarafından ele alınış biçimi değişkenlik göstermiştir. Tez kapsamında da bu süreç iki farklı bölüme ayrılarak sanatçı örnekleri ile ele alınmıştır. Atıkların değerlendirilmesi meselesi; sanatın tüm alanlarında var olan bir eğilimdir ve atık malzemeleri kullanarak kavrama dönüştüren birçok grup ve sanatçı bulunmaktadır. Cam sanat alanında da atık nesneler; ele alınması gereken bir değere dönüşerek sanatçının ifade olanaklarına katkı sağlamaktadır. Ancak bu alanda eser üreten sanatçılar oluşturacağı tasarıma göre atıkları iki türde kullanmaktadır; ya doğrudan atık camları üretim sürecine sokarak ya da işlevsel sürecini dolduran atık nesneleri camın öznel yapısıyla bütünleştirerek eser ortaya koymaktadırlar. Cam sanat alanında kullanılan atıklar ne türde olursa olsun cam eserinin anlatım dilini zenginleştirerek katkı sağlamaktadır. Dolayısıyla atıkların bu alandaki farklı kullanımları da eser üzerinde hem "biçim" hem de "anlam" bakımından iki farklı etki yaratmaktadır. Bu farklı etkiler de tezin içeriğinde alt başlıklar altında detaylı olarak sanatçı örnekleriyle birlikte ele alınmıştır. "Atık" kavramı görünür/görünmez unsurlar barındıran çoklu bir alandır. Hem fiziksel olarak vardır hem de kavramsal olarak bellekte görünmeyen biçimde yer almaktadır. Atıklar genel olarak istenmez veya dönüştürülmeye ihtiyaç duyulmaktadırlar. Fiziki olanlar belli dönüşüm modelleriyle geri kazandırılabilirken bellekte olanlar ise kişinin farkındalığına bağlı olarak kendi müdahalesiyle dönüşerek beden ile uyumlanabilmektedir. Çalışma kapsamında atıklar, fiziksel ve kavramsal olarak ele alınmıştır. İşlevsel sürecini dolduran atık konumdaki veya geçmişten gelen aile yadigarı nesneler kişisel yaklaşımımı oluşturan bellek atıklarıyla kurgulanarak camın özgün yapısıyla bütünleştirilmiştir. Kişisel uygulamalarda yer alan camın şekillenmesinde ise ele alınan atığın, bellekteki kurgusunu yansıtan bir teknik seçimi yapılmış ve cam modeller "İç Kalıp (Core Casting)" tekniği ile şekillendirilmiştir. İç kalıp tekniği camın içinde negatif boşlukların oluşturulduğu bir biçimlendirme yöntemidir. Uygulamalarda kullanılan cam, belleği temsil etmektedir ve kurgulanan bellek atıkları da camın içinde kalacak şekilde tasarlanmıştır. Camın transparan özelliği sayesinde kurgular, konumlandırıldıkları camın içinde görünür ama etrafına sınırlar koyan gizemli bir duruş sergilemektedirler. Bu sayede bir kenara bırakılmış, işlevsel sürecini tamamlamış atık nesneler veya bellekte biriken görünmeyen atıklar, sanat üretimleri ile ele alınarak cam sanatında çağdaş bir ifade dili olarak sunulmuştur.