Yukarıköy (Çanakkale-Ayvacık) Geleneksel Yörük Dokumaları

Abstract

Çanakkale yöresinde Ayvacık, Ezine, Çan ve Kaz Dağları’nda bulunan yerleşim yerlerinin hemen hepsi birer halı ve düz dokuma yaygı merkezidir. Ezine ile Ayvacık İlçeleri arasında yer alan Yukarıköy’de de dokumacılığın geçmişi oldukça eskidir. 1945-1950’li yıllara kadar yaylak-kışlak hayatı süren ve Karakeçili Aşireti’ne bağlı olan yöre halkı bu tarihten sonra yerleşik hayata geçmiştir. Çanakkale yöresi dokumaları genel olarak Türk dokumalarında görülen karakteristik özellikleri bünyesinde barındırmaktadır. Canlı renklerin kullanıldığı Çanakkale dokumalarında, kırmızı, lacivert ve beyaz ile birlikte bordo, mavi, sarı, yeşil ve mor gibi renkler de kullanılır. Teknoloji, bilim, sanayi ve iletişim becerilerindeki hızlı değişim ve gelişmeler dokumacılık alanındaki birçok uygulamayı ortadan kaldırmıştır. Geçmişte Yörükler kendi koyunlarından elde ettikleri yünleri, yine kendileri çeşitli doğal boyama teknikleri ile renklendirmişler ve iplik haline getirmişlerdir. Bugün ise dokumalarda sentetik boyalar ile renklendirilmiş iplikler kullanılmaktadır. Yukarıköy’de geçmişte yoğun olarak üretimi yapılmış olan düz dokumalar sadece yaygı ve çeyiz amaçlı kullanılmamış, yorgan olarak da soğuk kış günlerinde bu dokumalardan yararlanılmıştır. Karakeçili Yörükleri’nin bir âdeti olarak her gelinin çeyizinde bulunan bu geleneksel dokumalar kına gecelerinde de fonksiyonel olarak kullanılmıştır. Yukarıköy’de sünnet düğenlerinde kullanılmak üzere hâlen dokuma yapılıyor olması araştırma konusu açısından oldukça önemli ve sevindirici bir olaydır. Bu çalışmada Yukarıköy dokumacılığından ve dokumacılığa bağlı unutulan değerlerden bahsedilerek, bu kültürün geleneksel sanatlar açısından önemine dikkat çekilmiştir. Çalışmanın gerçekleşmesi için yöntem anlayışı ışığında amaca ulaşmada gerekli araçlar olan alan araştırması, kaynak kişi görüşmesi ve literatür taraması teknikleri kullanılmıştır. Ayrıca yöre dokumaları tarafımızdan fotoğraflanarak belgelenmiştir.

All the settlements located in and around Ayvacık, Ezine, Can and Kaz Mountains within the region of Canakkale have been a centre for carpets and flat weave rugs. Weaving in Yukarikoy located between the districts of Ezine and Ayvacık goes quite back in the history. The people of the region who were a part of Karakecili Tribe and who led a life between summer pastures and winter quarters up until 1950s have adopted a sedentary life after this date. The weavings from Canakkale region features the characteristics generally observed in Turkish weaves. Canakkale weaves on which bright colours are used, colours such maroon, blue, yellow, green and purple as well as red, dark blue and white are used. Many applications in the area of weaving have been lost due to fast paced changes and developments in technology, science, industry and communicational skills. In the past, Yuruks used to turn the wool they derived from their own sheep into yarns and dye these yarns using their own dying techniques. Nowadays however, threads with synthetic colours are also being used. Flat weaves which have widely been produced in Yukarikoy have not only been used as rugs or dowry items but these were also used as quilts during the cold winter periods. These traditional weaves which traditionally do take a part in dowry of every bride as a custom for Karakecili Yuruks were also used effectively at henna ceremonies before weddings. That weaves are still being produced to be used in circumcision ceremonies in Yukarikoy is important and pleasing in terms of the subject of this study. Having discussed the weaving in Yukarikoy and the values being forgotten together with weaving itself, the significance of this culture in terms of traditional arts was pointed out. Field study, source person interviews and literature screening techniques are used within the scope of our methodology in this study. The weaves from the region were also documented through photographs by us.