Kürtçenin Kurmancî lehçesinde roman yazımının özerk bir alan olarak oluşumu

Abstract

2004 yılından itibaren Kürtçe Kurmancî edebiyat alanında bir yılda çıkan yeni roman sayısı ciddi bir nicel sıçrama gerçekleştirmiştir: 2004 yılında 10'u, 2009 yılında 20'yi, 2012'de 30'u, 2014'te de 40'ı aşmıştır. 1935 ile 2003 yılları arasında yazılan roman sayısı 90 iken 2004 yılından sonraki beş yılda iki katına, 2017 yılına gelindiğindeyse beş katına çıkarak 453'e ulaşmıştır. 1935 ile 2017 yılları arasında roman yazan yazarların sayısı 205'tir. 2004 ve sonrasında roman yazmaya başlayan yazarların sayısı (151) üç katına çıkmıştır. Romancıların %75'ine yakını bu dönemde Kürtçe roman yazmaya başlamıştır. Roman ve yazar sayısının dikkate değer derecede arttığı bu dönem Kürtçe roman alanının özerkleşme sürecinin belirginleştiği zaman dilimidir. Tezimde bu zaman dilimini ilk Kürtçe romanın çıktığı 1935'ten başlayarak inceliyorum. İncelememi yaparken bu alandaki edebiyat unsurlarını karma yöntemlerle ele alıyorum. Romanları her birinin somut halini elde edip, istatistiki analizlerle; yaşayan romancıların tamamına yakınıyla soruşturma gerçekleştirerek, yayıncılığı ikincil kaynakların yayıncılarla yaptığı soruşturmaların metinsel analizlerini yaparak, okurları da okuma kulübü fenomeni üzerinden ele alarak inceliyorum. İlgili zaman aralığındaki tüm romanları ele alması, Kürtlerin yaşadığı bütün coğrafi alanları kapsaması, yaşayan birçok romancıyla soruşturma yapması, bir tür roman tarihi yazması ve bu tarihi dönemleştirmesi bakımından kendinden önceki birçok çalışmadan ayrılmaktadır. Özellike romanların ayrıntılı listesini, istatistiksel analizlerini yapması ve yazarlarla soruşturma yürütmesiyle kendinden sonraki tezlere de kaynaklık edebilecek temel olma iddiasındadır. Araştırma sonuçlarına bakıldığında özerkleşme unsurlarının belirginleştiği 2004 ve sonrası dönemde edebiyatın farklı paydalarında bir dizi özerkleşme dinamiği ortaya çıkmıştır. Bu alandaki aktörlerin inanç üretimiyle birlikte ortaya çıkan romandaki nicelik artışı beğeni yargısını ve ayrım ilkesini tetikleyip özerkleşme sürecine ivme kazandırmıştır. Roman basımının yayıncılar nezdinde ayrım ilkesi oluşturması ve roman yazmanın yazara daha fazla itibar kazandırması özerkliği artırıcı etkenler olarak işlemektedir. Yayıncılıkta Kürtçe eser basmak, daha çok roman basmak, yazardan para almamak özerkliği hızlandırırken; bu ayrım ilkeleri yazara karşı bir tür minnet yükü olarak işlenip, telif hakkının gasp edilmesiyle sembolik şiddete dönüşmektedir. Böylece ekonomik sermayenin işlevsizleştirilmesiyle sembolik pazar kurulmaktadır. Telif hakkının gaspını nötralize etmek isteyen yazar ve yayıncılar arasında kitapların basılması için yazarların telif hakkından vazgeçmesini içeren sessizlik mutabakatı ve rıza üretimi gibi stratejiler görülmektedir. Okuma kulüpleriyle birlikte gerçek okur sınıfının doğuşu aydın tipi okurlara bağımlı alanın dönüşmesiyle özerkleşme olasılığını güçlendiren edebi kamunun inşasına olanak vermiştir. Sömürgeci tahakkümün Kürtler üzerinde yarattığı parçalanma hali (parçalı toplumsal yapı, coğrafi bölünmeler, lehçe ve alfabe farklılıkları gibi) Kürt diline ve edebiyatına kendi yurdundan uzak ve politikaya bağımlı bir rol belirlemiştir. Nitekim Kürtçe roman sayısının artması ve bu eserlerin kendi topraklarında yayımlanma imkânı bulmasıyla edebi alan politik alandan ayrışmaya ve kendi yazınsal alanının kurallarını belirlemeye başlamıştır. Sonuç olarak özerklik artırıcı etkenlerin fazlalığıyla alanda edebi kamu ve yazarlık kurumundan bahsedebilecek sanatsal bir özgünlüğün temin edildiği söylenebilir.