Mimar Sinan Fine Arts University Institutional Repository
DSpace@MSGSÜ digitally stores academic resources such as books, articles, dissertations, bulletins, reports, research data published directly or indirectly by Mimar Sinan Fine Arts University in international standarts, helps track the academic performance of the university, provides long term preservation for resources and makes publications available to Open Access in accordance with their copyright to increase the effect of publications.Search MSGSÜ
Mâbeyn-i Hümâyûn Teşkilatı ve personeli 1831-1922
Abstract
Mâbeyn-i Hümâyûn Teşkilatı, Sultan II. Mahmud döneminde, 1831 yılında kurulmuş; 1922 senesine kadar devam etmiştir. Mâbeyn'in yönetimi ve işleyişi için yeni kurumlar ihdas edilmiştir. İlk olarak Mâbeyn kurumlarının amiri olan Mâbeyn Müşirliği ihdas edilmiştir. Serkurenalık Makamı, Başkitabet Dairesi ve Yaverlik Kurumları Mâbeyn Müşirliğine bağlı olarak oluşturulmuştur. Yeni kurulan bu sistemde Başkitâbet Dairesi padişahın diğer devlet kurumları ile haberleşmesini sağlamıştır. Bu dairenin personeli Mâbeyn'de kalem erbabı olarak tanımlanan bir zümreyi de oluşturmuştur. Serkurenalık Makamı'nın personeli, padişahın dilediğinde yanına girip çıkabilmesinin yanı sıra Mâbeyn'in bütün işlerinden ve harcamalarından sorumludur. Yaverlik Kurumu'nda ise askeri kökenli devlet ricali görevlendirilmiştir. Mâbeyn-i Hümâyûn dönemlere göre değişiklik göstermiştir. Tanzimat döneminde Mâbeyn Müşirliği görevini güçlü devlet ricali yapmıştır. Ancak Mâbeyn'in üst düzey personelinin seçiminde dönemin güçlü devlet adamları etkindir. Tanzimat dönemi Mâbeyn personel profili, klasik olarak Enderun'dan ve kalemlerden yetişen seçkin devlet ricalidir. II. Abdülhamid döneminde devlet işlerinin Mâbeyn'den yürütülmesinden dolayı Mâbeyn-i Hümâyûn'da farklı kurumlar da ihdas edilmiştir. Aynı şekilde görev yapan personel sayısı da giderek artmaya başlamıştır. Padişah Mâbeyn personelini bizzat seçmiş, herhangi bir devlet adamının Mâbeyn üzerinde etkin olmasına izin vermemiştir. II. Abdülhamid dönemi personeli çoğunlukla modern okullardan yetişen zümredir. II. Meşrutiyet döneminde Mâbeyn-i Hümâyun'da yeni bir yapılanmaya gidilmiştir. II. Abdülhamid döneminde ihdas edilen kurumlar lağvedilmiş, Mâbeyn'in resmî kurumları olarak Serkurenalık Makamı, Başkitabet Dairesi ve Yaverlik Kurumu olarak kalmıştır. Buna bağlı olarak da Mâbeyn personelinin sayısı ve çalışma alanlarına giren işler azalmıştır. II. Meşrutiyet dönemi personel portresi ise dönemin hükümetleri tarafından seçilen entelektüel birikimi olan devlet adamları olarak karşımızı çıkar.
