Öğretmenlerin program okuryazarlığı yeterliliğinin okul iklimine etkisinde program liderliği algısının aracı etkisi

Abstract

Etkili okullar, öğrencilerin akademik başarılarına odaklanırken sosyal, duygusal ve kişisel gelişimlerini de destekleyen bir öğrenme ortamı sağlarlar. Etkili bir öğrenme ortamında, öğretmenler program okuryazarlığı yeterliliğini kullanarak, öğrencilerin derinlemesine öğrenme süreçlerine katılmalarını teşvik edebilirler. Program okuryazarlığı yüksek olan öğretmenler, ders programlarını daha etkili bir şekilde tasarlayabilir, öğrencilerin farklı öğrenme ihtiyaçlarını karşılayacak farklılaştırılmış öğretim stratejileri geliştirebilir ve öğrencilerin sosyal, duygusal ve kişisel gelişimlerine odaklanan etkinlikler planlayabilirler. Böylece, öğrencilerin sadece akademik başarıları değil, aynı zamanda sosyal, duygusal ve kişisel gelişimleri de desteklenerek bütünsel bir öğrenme deneyimi sunulabilir. Bununla birlikte, program liderliği özelliklerine sahip olan yöneticiler, öğretmenlere rehberlik ederek, programların uygulanmasını ve geliştirilmesini kolaylaştırırlar. Dolayısıyla öğretmenlerin program okuryazarlık yeterliliklerinin yüksek olmasının ve okul yöneticilerini program lideri olarak algılamalarının okul atmosferine olumlu etkisi olabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle, öğretmenlerin program okuryazarlığı yeterliliğinin okul iklimine etkisini araştıran bu çalışma, öğretmenlerin program liderliği algısının bu etkide aracı bir rol oynayabileceğini ortaya koymaktadır. Bu araştırmanın amacı, program okuryazarlığı yeterliliğinin okul iklimine etkisinde algılanan program liderliği düzeyinin aracı etkisinin olup olmadığının incelenmesidir. Belirtilen amaç doğrultusunda, çalışma nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmanın evrenini 2022-2023 eğitim öğretim döneminde İstanbul ili Avrupa yakasında bulunan 525 ortaöğretim kurumunda görev yapan 25.469 öğretmen oluşturmaktadır. Evreni temsil eden örneklem, tabakalı örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Tabakalar meslek lisesi (Mesleki ve Teknik Lise, İmam Hatip Lisesi, Anadolu İmam Hatip Lisesi) ve genel lise (Çok Programlı Anadolu Lisesi, Anadolu Lisesi, Fen Lisesi, Güzel Sanatlar Lisesi, Spor Lisesi, Sosyal Bilimler Lisesi) olarak belirlenmiştir. Araştırmanın örneklemini meslek lisesinde çalışan 197, genel lisede çalışan 181 olmak üzere 395 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri Okul Müdürlerinin Eğitim Programı Liderliği Ölçeği, Öğretim Programı Okuryazarlığı Ölçeği ve Okul İklimi Ölçeği ile toplanmıştır. Araştırma verileri SPSS24 ve AMOS24 istatistik programları ile analiz edilmiştir. Araştırmanın alt amaçları doğrultusunda, öğretmenlerin program okuryazarlığı, program liderliği ve okul iklimi algıları, ölçekler ve alt boyutlarına ilişkin ortalama puanları hesaplanarak; program okuryazarlığı, program liderliği ve okul iklimi arasındaki ilişkiler Pearson çarpım moment analizi yapılarak hesaplanmıştır. Program okuryazarlığının okul iklimine etkisinde program liderliğinin aracı etkisinin olup olmadığı yapısal eşitlik modeli kurularak analiz edilmiştir. Araştırmanın sonucunda, öğretmenlerin program okuryazarlık algı düzeyleri yüksek, program liderliği ve okul iklimi algılarının ise orta düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte, öğretmenlerin program okuryazarlığı düzeyinin okul iklimine doğrudan pozitif yönde anlamlı etkisi olduğu ve öğretmenlerin program okuryazarlığı düzeylerinin okul iklimine etkisinde eğitim programı liderliği algılarının kısmi aracı etkisi olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Araştırmadan elde edilen sonuçlar alanyazınla desteklenip, değerlendirilerek uygulayıcılara yönelik program okuryazarlığı ve program liderliği ile ilgili yeterliliklerin arttırılması için hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerin verilmesi, olumlu okul ikliminin sağlanması için çeşitli etkinliklerin yapılması, araştırmacılara yönelik ise program okuryazarlığı ile okul iklimi ilişkisinin incelenmesi gibi öneriler geliştirilmiştir.