Eğitimsel nörobilime ilişkin öğretmen eğitiminin özyeterliklerine ve ders tasarımlarına etkisi

Abstract

Eğitimsel nörobilim alanı, beynin bilgiyi nasıl işlediği, öğrenme ve hafızanın nasıl oluştuğu ve motivasyon, dikkat ve duygu gibi faktörlerin öğrenmeyi nasıl etkilediği gibi soruları araştırır. Bu alandaki araştırmacılar, öğrenmenin altında yatan nöral süreçleri inceleyerek, bilimsel bulgular ile eğitim uygulamaları arasındaki boşluğu kapatmaya çalışırlar. Bu araştırma, eğitimsel nörobilime ilişkin öğretmen eğitimi uygulamasının öğretmenlerin öz yeterliğine, ders planlarına ve görüşlerine etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Karma yöntem modellerinden iç içe desende yürütülen bu araştırmada, nitel veriler nicel verilerin içine gömülmüştür. Araştırmanın nicel boyutunu kontrol grupsuz ön test ve son test deseni oluştururken, nitel boyut görüşmelerle derinleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, 2022-2023 eğitim öğretim yılında İstanbul ilinin Kartal ilçesinde görev yapan ve çalışmaya gönüllü katılım gösteren 10 Türk dili ve edebiyatı öğretmeni (N=10) oluşturmuştur. Araştırmaya katılan öğretmenlerle eğitimsel nörobilim temelli öğretmen eğitimi uygulaması altı hafta yürütülmüş. Araştırmanın nicel verileri, Tschannen-Moran ve Hoy (2001) tarafından geliştirilen ve Türkçeye Çapa, Çakıroğlu ve Sarıkaya (2005) tarafından uyarlanan Öğretmen Özyeterlik Ölçeği (ÖÖÖ) ile araştırmacı tarafından geliştirilen Eğitimsel Nörobilime İlişkin Ders Planı Puanlama Anahtarı aracılılığıyla toplanmıştır. İlgili alanyazın derinlemesine taranarak geliştirilen puanlama anahtarının Krippendorff alfa değeri 0,94 olarak hesaplanmış ve güvenilir olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Nicel verilerin analizinde Kolmogorov-Smirnov normallik testi uygulanmış ve katılımcıların ön test ve son test puan ortalamalarının normal dağılıma sahip olduğu belirlenmiştir. Buna bağlı olarak bağımlı örneklem t testi ile nicel veriler incelenmiş etki büyükleri Cohen d katsayısı ile hesaplanmıştır. Nicel veriler SPPS 26.0 istatistik programıyla analiz edilmiştir. Nitel veriler ise yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmıştır. Nitel veriler, son testler uygulandıktan sonra birebir görüşmelerle elde edilmiştir. Tümdengelimci anlayışla nitel veriler, içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Araştırmanın nicel bulguları, eğitimsel nörobilime temelli öğretmen eğitimi uygulamasının öğretmenlerin öz yeterliğinde ve ders planlarında ön test ve son test puan ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğunu ortaya koymuştur (p<.05). Öğretmenlerin öz yeterliğinde öğrenci katılımı (t (9) =-3,82; p<0,05), öğretim stratejileri (t (9) =-3,53; p<0,05), sınıf yönetimi (t (9)=-3,86; p<0,05) ve ÖÖÖ toplam (t(9)=-4,11; p<0,05) boyutlarında ön test ve son test puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılığın bulunduğu anlaşılmıştır. Öğretmenlerin ders planlarının değerlendirilmesinde, ön test ve son test puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılığın bulunduğu ve geniş düzeyde bir etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır (t (9) =-19,13; p<0,05). Araştırmada, denel işlem öncesi ve denel işlem sonrası öğretmenlerin ders planlarını incelenerek, ön test ve son test puan ortalamaları arasında anlamlı bir farklılığın bulunduğu anlaşılmıştır (t (9) =-19,13; p<0,05). Bu bulgu, eğitimsel nörobilim temelli uygulamaların öğretmenlerin nörobilim ilkelerine uygun ders planı hazırlama yeterliklerini artırdığını ve geniş düzeyde bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Araştırmanın nitel verileri doğrultusunda kod, kategori ve temalar oluşturulmuş ve temalar; eğitimsel nörobilim ile öğrenme, mesleki gelişime katkı, eğitim pratiğine aktarma ve iş birliği olarak belirlenmiştir. Öğretmenler genel olarak, eğitimsel nörobilim temelli öğretmen eğitimi uygulamasına ilişkin olumlu görüş belirterek; öğrenme kavramına ilişkin yeni bir bakış açısı sağladığını, pedagojik bilgi ve becerilerine katkı sunduğunu ve mesleki öz yeterliklerine etki ettiğini söylemişlerdir. Sonuç olarak, öğretmenlerin mesleki gelişim süreçlerinde eğitimsel nörobilim temelli öğretmen eğitimi uygulamasının öğretmenlerin yeterlik alanlarına katkı sağlayarak etkili öğretim stratejileri geliştirmelerine, öğrenme ortamlarını tasarlamaya, sınıf yönetiminde yaşanılan zorlukların çözümüne ve öğrenmeyi öğrenen için daha istekli hale getirmeye yardımcı olabilir.