Gravür Atölyesinin Arşivi ile yakın dönem Türkiye sanatında gravür tekniğinin rolünün incelenmesi

Abstract

“Gravür Atölyesinin Arşivi ile yakın dönem Türkiye sanatında gravür tekniğinin rolünün incelenmesi” başlıklı projemizi 2 senelik bir proje olarak tasarladık. Projemizin birinci senesi (1 yıllık) kabul edildiğinden, teslim ettiğimiz sonuç raporu projemizin gelişme raporu yerine düşünülmelidir. Gravür Atölyesi Akademi yangınından (1948) sonraki dönemde 1964 yılında yeniden düzenlenmiştir. Resim bölümü bünyesinde daha sonraki yıllarda Litografi ve Serigrafi atölyeleri ayrılarak müstakil atölyeler haline gelmiştir. Bu atölyelerde her baskı atölyesinde bir gelenek olarak her öğrenciden(sanatçıdan) bir adet çalışma atölye arşivi için alınarak saklanmıştır. Bugün de bu gelenek devam etmekte ve her eğitim-öğretim yılı sonunda Gravür Uygulama Atölyesi öğrencilerinden birer örnek eser alınarak koleksiyona eklenmektedir. Yaklaşık 1960’lardan beri mütevazı imkanlarla korunan ve henüz açılmamış dosyalar halindeki Gravür Atölyesi arşivi (Arşiv açıldıkça 1960 öncesi eserler ile karşılaşılabilir. Ayrıca atölye öğrencileri dışında okulda sergi yapmak için kurum dışından sanatçılar baskı yapmak üzere atölyede çalışmış ve eserlerinden bir örnek bırakmış olabilir. Bilindiği üzere Aliye Berger kurumda baskı sergisi gerçekleşmiştir. Kendisi baskı atölyesinde eserlerini üretmiş olabilir.) eski tahta harita dolaplarında durmaktaydı. Zamanla dış şartlar yüzünden yıpranma sürecine girmişlerdi. Bu koruma sürecinde bahsi geçen harita dolaplarının arkasında düşmüş klişeler ve baskılar da bulunmuş ve saklanmıştır. Bu klişelerden biri Utku Varlık’ın sergi afiş klişesi olduğu düşünülmektedir. BAP projesi kapsamında arşivin açılabilmesi için edinilen harita dolapları alımı ile eserler güvenli bir şekilde açılabilmiştir. Eski dolaplardan 13 çekmecede bulunanlar, çekmecelerin içinden çıkanlar, çekmecelerdeki dizilimleri ve kimi yerde istifleri ile aynı şekilde yeni alınan harita dolaplarına yerleştirildi. Bu çekmecelerde eserler çoğunlukla siyah büyük dosyalara konulmuştu. Bu dosyaların içleri karışık düzen içinde farklı dönemlerden eserleri içermektedir. Bu süreçte bu dosyaların kendince düzenini koruyarak hocanın nasıl şartlarda eserleri bir araya topladığını tespit etmek ve üzerine düşünmeyi istedik. Bunun da geçmişe dair farklı bir okuma ve çıkarım getireceğine inanıyoruz. Bu gibi araştırmalarda görebildiğimiz gibi Akademi yangını (1948) sonrasına denk gelen eserlerdeki kağıt türleri daha sonraki senelerden fark göstermektedir. Baskı Atölyelerinin arşivinin açılıp araştırılması sürecinde, günümüze kadar gelen anlatı-aktarım eksikliği bizi bir yakın zaman yüzey kazımasına yönlendirmektedir. Arşivde bulunan 1969 senesinden başlayan öğrenci yoklama defterleri ile arşivde bulunan eserlerdeki öğrenci adlarının karşılaştırılması istenmektedir. Bulunan dosyaların içeriği şöyle tasnif edilmiştir: 1. Her dönem sonunda öğrencilerden arşiv için alınan çalışmalar. 2. Öğrencilerin atölye bitiminde almadıkları kişisel çalışmalar 3. Gravür atölyesinde gerçekleştirilen sergi afişleri gibi dökümanlar İçine bakabildiğimiz çekmecelerdeki dosyalar içinde bazı eserlerin üzerinde “RF” harflerini içeren damgalı eserlere rastlanmıştır. 1980-1983 arasında üniversiteleşme öncesi var olmuş Resim fakültesi dönemini imledikleri düşünülmektedir. Gelişme raporumuzda belirttiğimiz çerçeveli eserlerin isim listesi ayrıca elimizde bulunmaktadır. 115 adet çerçeveli eser bulunmaktadır. Bu eserler örneğin 20 Mart- 4 Nisan 1987 tarihinde Daha önce gerçekleştirilen ‘Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Gravür Atölyesi öğrenci çalışmaları, 1937-1987” başlıklı Atatürk Kültür Merkezi’nde gerçekleşen sergide yer alan eserler olabilirler. Açılan çekmecelerden bazılarından bu sergilerin manuel baskı teknikleri ile yapılmış kalıplarına ve çoğaltılmış afişlerine ulaşılmıştır. Ayrıca yurtiçi ve yurt dışı diğer sergilerin afişleri de açılan eski dolapların içlerinden çıkmıştır.