Okuma çemberlerinin lise öğrencilerinin sosyal duygusal öğrenme beceri düzeylerine etkisi

Abstract

Eğitim sisteminden beklenen, öğrencileri bilişsel, sosyal, duygusal ve fiziksel olarak destekleyerek onların bütünsel gelişimlerini sağlamasıdır. Eğitimciler, öğrencilerin bu hedeflere ulaşmalarını sağlamak için çeşitli yöntem ve tekniklerden faydalanırlar. Bu çalışma, başta Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı dersleri olmak üzere pek çok derste kullanılabilen okuma çemberi yöntemi ile kapsamlı becerileri içeren sosyal duygusal öğrenme üzerine yoğunlaşmıştır. Bu araştırmanın amacı, okuma çemberi yönteminin lise 9. sınıf öğrencilerinin öz farkındalık, öz yönetim, sosyal farkındalık, ilişki kurma ve sorumlu karar verme becerileri üzerindeki etkisini belirlemek ve bütünsel olarak sosyal duygusal öğrenme (SDÖ) becerilerine olan etkisini ortaya çıkarmaktır. Araştırmanın bir diğer amacı ise, yöntemin SDÖ becerilerine yansımalarını incelemektir. Bu amaçlar doğrultusunda araştırma, nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin birlikte kullanıldığı iç içe karma desende tasarlanmıştır. Araştırma, 2021-2022 eğitim öğretim yılının birinci döneminde İstanbul ili, Arnavutköy ilçesindeki bir lisede yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubu, 9. sınıfta öğrenim gören 32'si deney, 31'i kontrol grubunda olmak üzere 63 öğrenciden oluşmuştur. Araştırmanın nicel verileri Sosyal Duygusal Öğrenme Ölçeği (SDÖÖ) ile toplanmıştır. Nitel veriler ise okuma çemberlerinde deney grubu tarafından üretilen projeler ve yarı yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilmiştir. Araştırmanın nicel verileri kovaryans analizi (ANCOVA) istatistik tekniği ile analiz edilmiştir. Nitel veriler ise içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Araştırmanın nicel boyutunda ulaşılan bulgular, okuma çemberi yönteminin uygulandığı deney grubu öğrencileri ile kontrol grubu öğrencileri arasında öz farkındalık, öz yönetim, sosyal farkındalık, ilişki kurma ve sorumlu karar verme becerilerinin tamamında deney grubu lehine anlamlı bir fark ortaya çıkarmıştır (p<.05). SDÖÖ toplam puanları açısından da deney grubu lehine anlamlı farklılık olduğu görülmüştür (p<.05). Araştırmanın nitel boyutunda ulaşılan bulgular ise nicel bulguları destekler şekilde öğrencilerin SDÖ becerilerini yansıtmıştır. Sonuçlar, öğrencilerin okuma çemberi etkinliklerinde duygularını ifade ettiklerini, öz güvenlerini artırdıklarını, güçlü ve geliştirmeleri gereken yönlerini fark ederek öz yeterlilik kazandıklarını, ön yargılarını gözden geçirdiklerini ve ilgilerini keşfettiklerini göstermiş; öz farkındalık becerilerini yansıtmıştır. Öz yönetim becerisi kapsamında ulaşılan sonuçlar, okuma çemberi aracılığıyla öğrencilerin koydukları hedefe ulaşma ve zaman kontrolü sağlama açısından disiplin kazandıklarını, süreçte motivasyonlarını artırdıklarını, etkinlikler boyunca sorumluluk üstlenip inisiyatif aldıklarını, proje hazırlayıp sunarken stres kontrolü yaptıklarını ve kendilerinde gördükleri eksikleri tamamlamaya çalışarak sonraki çember döngüsüne hazırlandıklarını göstermiştir. Araştırmanın sonuçları, öğrencilerin okuma çemberi etkinliklerinde gösterdikleri dışadönük becerilerini de yansıtmıştır. Öğrenciler empati kurma, şefkat gösterme, şükran ifade etme, başkalarının duygularını ve bakış açılarını anlama gibi sosyal farkındalık becerileri sergilemişlerdir. Uygulama boyunca takım çalışması yapan öğrenciler, yoğun bir etkileşim içine girerek iletişim becerilerini geliştirmiş ve olumlu ilişkiler kurmuşlardır. Ayrıca sonuçlar, öğrencilerin okuma çemberi etkinliklerinde eleştirel düşünme, problemleri tanımlayıp çözme ve eylemlerinin sonuçlarını öngörerek gerekçeli yargıda bulunma gibi sorumlu karar verme becerileri sergilediklerini ortaya çıkarmıştır. Araştırma sonuçları, öğrencilerin sosyal duygusal öğrenme becerilerinin desteklenmesinde okuma çemberi yönteminin etkili olduğunu göstermiştir.