Anadolu liselerinde görev yapan öğretmenlerin yapılandırmacı yaklaşımı uygulamaya yönelik öz-yeterlik inançlarının incelenmesi

Abstract

Yapılandırmacılık, son yıllarda ülkemiz eğitim sistemi içinde eğitimsel bir dönüşümü gerçekleştirmek üzere işe koşulmuştur ve bu anlayışın uygulanmasında en önemli rol öğretmenlere düşmektedir. Öğretmenlerin yeterlik ve niteliklerinin, süreçteki eğitim- öğretimin kalitesini doğrudan etkilediği düşünüldüğünde, yapılandırmacı yaklaşıma uygun öğrenme ortamları oluşturmada önemli etkenlerden biri öz-yeterlik inancı olarak görülebilir. Bu araştırmada da, öğretmenlerin yapılandırmacı yaklaşımı uygulamaya yönelik öz-yeterlik inanç düzeyleri belirlenmeye çalışılmıştır. Karma desende tasarlanan araştırmanın amacı, İstanbul ilindeki Merkezi Sınav Puanı ile öğrenci alan Anadolu liselerinde görev yapmakta olan öğretmenlerin yapılandırmacı yaklaşımı uygulamaya yönelik öz-yeterlik inançlarının düzeylerini belirlemek ve üst ve alt öz- yeterlik düzeyinde yer alan öğretmenlerin oluşturdukları metaforları incelemektir. Araştırmanın temel amacı doğrultusunda araştırmanın nicel kısmında öğretmenlerin yapılandırmacı yaklaşımı uygulamaya yönelik öz-yeterlik inançlarının kıdem, branş ve eğitim düzeyi değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediği; nitel kısmında ise öğretmenlerin yapılandırmacı anlayışa ilişkin sahip oldukları metaforların hangi kavramsal kategorileri oluşturduğu ve oluşan bu kategorilerin üst ve alt öz-yeterlik düzeyinde yer alan öğretmenlere göre nasıl farklılaştığı, yanıtlanması amaçlanan alt problemler olarak belirlenmiştir. Araştırmanın evrenini, 2020-2021 Eğitim-Öğretim Yılı Bahar döneminde İstanbul ilindeki Merkezi Sınav Puanı ile öğrenci alan 80 Anadolu lisesinde Fen bilimleri (Fizik, Kimya, Biyoloji), Matematik, Türk Dili ve Edebiyatı ve Sosyal Bilimler (Tarih, Coğrafya, Felsefe) branşlarında görev yapmakta olan 2.085 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi, tabakalı örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Evrende yer alan okullar, Merkezi Sınav Puanı yüzdelik dilimlerine göre homojen alt gruplara ayrılmıştır. Belirlenen alt tabakalardan örneklemler ise seçkisiz örnekleme yöntemi ile seçilmiştir. Üç farklı tabakada toplam 20 okul bünyesinde görev yapmakta olan sekiz farklı branştaki 250 öğretmen araştırmanın örneklemini oluşturmuştur. Araştırmanın nicel verileri, araştırmacı tarafından oluşturulan Kişisel Bilgi Formu ve Öğretmenlerin Yapılandırmacı Yaklaşımı Uygulamaya Yönelik Öz-Yeterlik İnanç Ölçeği (YÖİÖ) ile toplanmıştır. Nitel veriler ise öğretmenlerin yapılandırmacı yaklaşıma ilişkin oluşturdukları metaforlar aracılığıyla elde edilmiştir. Araştırmanın nicel verileri çoklu varyans analizi (MANOVA) ile, nitel veriler ise içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, öğretmenlerin yapılandırmacı yaklaşımı uygulamaya yönelik öz- yeterlik inanç düzeylerinin yüksek olduğu görülmüştür. Öğretmenler kendilerini en fazla öğrenciyi aktifleştirme, en az alternatif değerlendirme boyutlarında yeterli gördüklerini belirtmişlerdir. Çalışmada öğretmenlerin öz-yeterlik inanç ölçeğinden aldıkları puanların kıdem değişkenine göre anlamlı farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Buna göre, kıdem değişkeni açısından tüm alt boyutlar ve toplam puanlarda 21 ve üstü yıl kıdeme sahip öğretmenlerin diğer öğretmenlere göre daha yüksek ortalamaya sahip olduğu görülmektedir. Branş ve eğitim düzeyi değişkenlerine göre ise öğretmenlerin yapılandırmacı yaklaşımı uygulamaya yönelik öz-yeterlik inanç ölçeğinden aldıkları puanlar arasında anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Araştırmanın nitel boyutunda, yapılandırmacı yaklaşım kavramı ile ilgili toplamda 73 geçerli metafor elde edilmiştir. Bu metaforlar 10 farklı kategori altında toplanmıştır. Üst ve alt öz- yeterlikteki öğretmenlerin ürettikleri metaforlar ve metaforların oluşturduğu kategoriler arasında bir farklılık gözlenmemiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar alan yazın ışığında değerlendirilerek araştırmacı ve uygulayıcılara yönelik öneriler geliştirilmiştir.