Müze Yapılarında ve Eserlerinde Görme Engelli Bireyler İçin Erişilebilirliğin Sağlanması: MSGSÜ Resim Heykel Müzesi ve Tophane-i Amire Kültür Merkezi Sergi- Deneyim Önerileri

Abstract

“Müze Yapılarında ve Eserlerinde Görme Engelli Bireyler İçin Erişilebilirliğin Sağlanması: MSGSÜ Resim Heykel Müzesi ve Tophane-i Amire Kültür Merkezi Sergi- Deneyim Önerileri” başlıklı araştırma projesi sanata, sosyal ve kültürel hayata eşit erişim ve katılım imkanları oluşturulması bağlamında, müze ve sergi deneyimlerinin erişilebilir ve kapsayıcı bir hale getirilmesini hedeflemektedir. Müzeler, içerik ve bağlam bakımından çok çeşitli karakterlere sahip olduğundan erişilebilir deneyim/katılım imkanları ve potansiyelleri de bu karakterler bağlamında özelleşmektedir. Bu çerçevede, proje kapsamı, yoğunlukla görsel veri/ iletişim biçimlerinin hâkim olduğu resim, heykel, görsel sanatlar müzeleri/ sergileri olarak belirlenmiş, sergilenen objelerin ağırlıklı görsel nitelikleri dolayısıyla, (kısmi veya tamamen) görmeyen bireyler için erişilebilirliğin sağlanması noktasında özelleşmesinin faydalı olacağı düşünülmüştür. Müzelerde kapsayıcılık ve erişilebilirlik genel bağlamında yürütülen çalışmalar görme engelli ziyaretçilerin erişimi ve katılımı bağlamında detaylandırılmıştır. Çalışma, görmeyen ziyaretçiler için kapsayıcı çözümler geliştirilmesini bütüncül bir yaklaşımın parçası olarak değerlendirmekte ve tüm kullanıcı/ziyaretçi grupları için erişilebilirliği sağlayacak yaklaşım ve uygulamaların nasıl geliştirilebileceği konusunda da bir çerçeve sunmaktadır. Proje kapsamında “araştırma çalışmaları, ampirik çalışmalar, (MSGSÜ Tophane-i Amire Kültür ve Sanat Merkezi ve MSGSÜ İstanbul Resim Heykel Müzesi) örneklem alan çalışmaları ve rehber hazırlanması” faaliyetleri yürütülmüştür. Araştırma çalışmalarından “web araştırmaları”nda müzelerin mevcut erişilebilirlik uygulamalarını tespit etmek üzere 50 ülkeden toplamda 147 sanat müzesinin web sayfaları incelenmiş, müzelerin sundukları erişilebilirlik imkanları bilgisi derlenmiştir; “sistematik literatür tarama çalışması”nda ise ikisi uluslararası, biri ulusal olmak üzere toplamda 3 veri tabanı üzerinden 10 yıllık bir zaman dilimi taranarak konunun literatürdeki yeri ve gelişim eksenleri araştırılmıştır. Ampirik çalışmalar kapsamında, Türkiye’den ve yurt dışından müzelerle yarı yapılandırılmış anket çalışmaları gerçekleştirilmiş, elde edilen veriler özellikle erişilebilirlik süreçlerinin geliştirilmesi, uygulamadaki güçlükler, karar ve planlama süreçlerindeki etkenler gibi konularda fikir sahibi olunmasını sağlamıştır. Örneklem alanlarına yönelik çalışmalar kapsamında ise veri toplama, raporlama ve öneriler geliştirilmesi süreçleri tamamlanmış, ayrıca görme engelli ziyaretçilerin MSGSÜ Tophane-i Amire Kültür ve Sanat Merkezi ve MSGSÜ İRHM ziyaretleri öncesinde ve sırasında kullanmaları üzere (dokunsal haritalar, Braille bilgilendirmeler, 3B baskı yapı modeli vb. içerikli) dokunsal bilgilendirme materyalleri setleri oluşturulmuştur. Proje kapsamında yürütülen tüm araştırmalar -gerçek uygulamalardan, literatürden ve sürece dair deneyimlerden süzülen bilgiler olarak- yalnızca örneklem alanlarına ilişkin önerilerin geliştirilmesinde değil aynı zamanda erişilebilirlik imkanlarını arttırmak isteyen farklı müzelerin, sergileme mekânlarının faydalanabileceği, -müze yetkilileri, mimarlar/tasarımcılar, mimarlık/tasarım öğrencileri, STK’ları gibi- farklı aktörler için yönlendirici olabilecek bir doküman oluşturulmasında katkı sağlamıştır. Bu doğrultuda, müze/sergi deneyiminin görme engelli ziyaretçilerin erişimi bağlamında nasıl tasarlanabileceği, geliştirilebileceği, izlenebilecek yol ve adımları, süreçte önemli olacak noktalar ve konuyla ilişkili kaynaklar çerçevesinde bilgi sağlayan bir rehber hazırlanmıştır.