İstanbul tip mektepleri için koruma önerileri: Acıbadem 10. mektep örneği

Abstract

Eğitim, Osmanlı'dan günümüze kadar devlet tarafından önem verilen bir konu olmuştur. Özellikle Osmanlı'nın son dönemlerinden itibaren bu alanda yapılmış olan birçok yenilik bulunmaktadır. Cumhuriyet'in ilanından sonra eğitim konusunda önemli reformlar gerçekleştirilmiş, bu reformların mimariye de yansımaları olmuştur. Mevcut eğitim yapıları ülke çapında incelenmiş, bu yapıların büyük bir kısmının değişen eğitim sistemine hizmet edemeyecek olduğu sonucuna varılmıştır. Ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar doğrultusunda ülkenin her yerine yeni eğitim sistemine uygun tip okul binaları inşa edilmeye başlanmıştır. 1929-1930 yıllarında İstanbul'da şehirde 24, köylerde 11 tane olmak üzere toplam 35 mektep inşa edilmesine karar verilmiştir. Bu okullardan birisi olan Acıbadem 10. Mektep'e ait bina, günümüzde aynı dönem, aynı tipte yapılmış diğer okullara kıyasla daha özgün kalabilmiş durumdadır. Kültürel mirasın önemli bir bileşeni olan "eğitim mirası" kavramı günümüzde çokça konuşulan bir konu olmaya başlamıştır. Tez kapsamında yapılan araştırmada yetkili merciiler tarafından eğitim mirasımız olan bu yapıların korunmasına yönelik bir program geliştirilmediği görülmüştür. Çalışmada, Türkiye'de gelişim göstermiş eğitim politikaları Cumhuriyet öncesi ve sonrası dönem olmak üzere iki ana başlıkta anlatıldıktan sonra Acıbadem 10. Mektep ile aynı dönemde, aynı tip proje ile İstanbul'da inşa edilmiş olan diğer okullar yerinde incelenmiş ve her birinin günümüzdeki fiziksel durumları ve koruma sorunları görsellerle desteklenerek kapsamlı bir şekilde anlatılmıştır. Daha sonra Acıbadem 10. Mektep'in tarihsel süreci ve mevcut durumu detaylıca işlenmiştir. Ardından "eğitim mirası" kavramına değinilmiş ve yapının sahip olduğu değerler tanımlanmış, teze konu olan yapıların neden korunması gerektiği açıklanmıştır. Bu tez kapsamında sorumlu kurumlar tarafından koruma anlamında gerçekleştirilmesi gerekenler, malzeme ve işlev değişikliği, bu yapılara yapılan niteliksiz müdahaleler ile ilgili ciddi bir kontrol mekanizmasının bulunmaması, bütçe yetersizliği ve yapının miras değerlerinin kullanıcılara ve topluma aktarılması gibi koruma sorunları incelenmiş ve yapı grubu ölçeğinde koruma önerileri getirilmiştir.