Abstract
Bu çalışmada, çağdaş Türk çoksesli müziğinin gelişimine katkı sağlayan 3. kuşak Türk bestecilerinden biri olan Cengiz Tanç'ın ulusalcılık ve ulusal müzik hakkındaki görüşlerinin Çağrışımlar, Sentez I ve Yankılar isimli yapıtları üzerinden ele alınarak, dönemin modernist teknikleri bağlamında incelenmesi ve bu çerçevede bestecinin ulusalcılık anlayışına dair bulguların yapıtlarına yansımalarının ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Yapıtlarında 20. yüzyıl müziğine dair estetik ya da yapısal neredeyse tüm parametreleri kullanan besteciyi diğerlerinden ayıran en önemli özellik ise tüm bu çağdaşlık panoraması içinde Türk kültürüne dair verileri soyut bir biçimde kullanmış olmasıdır. Çalışmada, Cengiz Tanç'ın yaşamı, düşünce dünyası ve ulusalcılık görüşleri hakkında bilgi verilmesinin yanı sıra, ulusalcılık ve ulusal müziğin gelişimi; Türk halk müziği çalışmaları; modernizm ve müzik yapıtlarına etkileri üzerinde durulmuş, böylece dönemin müzik tipolojisi hakkında bilgi verilerek bestecinin üslubunu etkilediği düşünülen konular kavramsal bir çerçeve içinde ele alınmaya çalışılmıştır. Çalışmanın ilerleyen bölümlerinde ise söz konusu kavramsal çerçevenin Tanç'ın yapıtlarındaki yansımaları ayrıntılı olarak incelenmiştir. Araştırmaya konu olan verilerin elde edilmesi için geniş çaplı bir literatür taraması yapılmıştır. Çalışmayla ilgili elde edilen nitel veriler, alt problemler çerçevesinde doküman ve içerik analizi teknikleriyle çözümlenmiş ve yorumlanmıştır. Yapılan eser analizi neticesinde bestecinin yapıtlarında sınırlı rastlamsal alanlar, belirsizliğe doğru evrilen çok katmanlı yapılar, modal ve makamsal ses çekirdekleri, serializmin kısmi uygulamaları, kromatizm, belli bir bağlamda "dörtlü armoni" olarak adlandırılabilecek bir armoni anlayışı, mikropolifoni, salkım ses ve ses blokları ve çeyrek ses uygulamaları gibi dönemin modernist tekniklerinin kullanıldığı gözlemlenmiştir. Bestecinin yapıt tasarımında kullandığı temel yapıların ise Türk halk müziğinin bazı biçimsel özelliklerini yansıttığı gözlemlenmiştir. Türk halk müziğinde sıklıkla kullanılan melismatik yapılar, süsleme notalar, inici motif yapısı, kararsız ses dizilimleri ve ritmik yapılanmalar, çeyrek ses kullanımları, çeşitli halk müziği çalgılarının tınısal ve teknik özelliklerini sergileyen orkestra yazısı söz konusu temel yapılara örnek olarak gösterilebilir. Sonuç olarak elde edilen bulgular neticesinde Cengiz Tanç'ın, bu çalışma içinde yer alan yapıtlarının, bestecinin ulusalcılık ve ulusal müzik üzerine olan görüşleri ile uyumlu olduğu tespit edilmiştir. Çalışma bütünüyle ele alındığında Cengiz Tanç'ın gerek görüşleriyle gerekse yapıtlarıyla, ulusalcı duyguları yansıtabilen çağdaş bir besteci olduğu sonucuna varılmıştır.