Althusser ve yazının Althusserci mecazları

Abstract

Louis Althusser'in yazısının, mevzu edindiği yazıları yeniden okuma deneyimi olarak eleştirel bir yazı olduğu, Althusser'in yazınsal hayatının ilk dönemlerinden son dönemlerine kadar tespit edilebiliyorsa, bu tespit, yine aynı hayatın yazınsal bütününe Althusser'in kendi tabiriyle özeleştiri olarak yerleşir. Bu özeleştiri dâhilinde yaptığının "tezler vaz etmek" olduğunu yine bu teze (yani "tezler vaz etme"ye) dair tezlerle sunan Althusser, kendi tezinin, yani kendi yazısının limitlerini sorunsallaştıran bu özeleştirel tavrının hududunda, "tek müellifi" olmadığını söylediği yazısını eleştiriye açarken, yazısının mecazları, özellikle belirli bir mecaz ile, aşırıbelirlenim mecazı ile, Althusser'in yazısında mecazın sınırlarını yeniden konumlandırmayı, varsa bu sınırların konumlarının değiştiğini fark etmeyi beraberinde getirir. Bu tezde yapılan Althusser okuması, Althusser'in yazısında "karşılaşılan" bir mecaz olarak aşırıbelirlenimin mecazlığında, Althusser'in bu mecazı kavram olarak kendilerinden devraldığını söylediği dilbilim ve psikanalizdeki kaynaklarının mecazın kendisine dair sunduğu konumu belirleyebilmek suretiyle, bu konumun Althusser'in yazısını nasıl aşırıbelirlenime tabi tuttuğuna işaret etmeyi dener. Böyle bir aşırıbelirlenim, sırf aşırıbelirlenim mecazının aşırıbelirlenim kavramının kendisinde mecaz kavramının belirleyici olduğunu gösterdiği için Althusser'in aşırıbelirlenim mecazının Althusser'de mecazın kendisine dair belirleyici olduğunu ispat etmek durumunda olmayabilirdi diye, metodolojik bir sapma ile, Althusser'in yazısının mecaza dair konumunun tespit edilmesi yoluna gidilip, Althusser'in mecaz konusuna dair konumu ile Althusser'in aşırıbelirlenim kavramının kaynaklarının vaz ettiği mecazilik hususuna dair konumun birbirine tekabül edip etmediğine bakmak gerekli oldu. Althusser'in yazısının kaynaklarının mecaza dair konumundaki yeri belirleyen kavramların topolojik yani yerle ve konumla ilgili olduğu, mecazda yer değiştiren ama aynı zamanda da şekil değiştiren bir unsurun var olmasıyla beraber gösterildiği ölçüde, bu konumun Althusser'in kullandığı bir mecazın misalinde, décalage [dekalaj] mecazının misalinde bulunan yerdeğiştirici ve şekil değiştirici unsurun kendisine tekabül ettiği fark edildi. Böylelikle Althusser'in kaynaklarındaki mecazın tanımının Althusser'in bir mecazının kendisine tekabül ettiği ortaya çıktı. Her ne kadar dekalaj Althusser'in yazınsal külliyatında sıkça karşılaşılan bir mecaz olmasından dolayı herhangi olarak addedilecek bir mecaz olmasa da, böyle bir tekabüliyet mecazın sadece bir misalinden yola çıkılarak yerinde bir tekabüliyet olamayacağından, ya da tekabüliyet (tam da) tam yerine oturamayacağından, bu tezde Althusser'in dekalaj mecazını istimaline dair tüm eserine yayılmış olan misallerin okumasına girişmenin devamında, Althusser'in yazısının diğer mecazlarına da sapmak vesilesiyle, özellikle de Althusser'in sıkça kullandığı sapma mecazının yoluna saparak, Althusser'in mecaza dair konumunun, tıpkı Althusser'in kaynaklarının mecazda olduğunu gösterdiği yerdeğiştirme ve şekil değiştirme unsurlarının sunduğu gibi, yer değiştiren ve şekil değiştiren bir konum olduğu gösterildi. Yazının Althusserci mecazlarının konumunun Althusser'in yazısının mecazlarının konumuyla yer değiştirerek her ikisinin de şekil değiştirdiği tespit edildi. Her tezin tespit ettiklerinin ancak icra ettikleriyle edimselleştiği tezini yine Althusser'in teze dair tezinden hareketle mevzu bahis etmiş olarak yazıya girişmiş olan bu tezin ilerleyen kısmındaki metodolojik sapmada, mecazın şekil değiştiren ve yer değiştiren unsurunun dilin yazıda tefsir ve tercüme olduğuna dair yine Althusser'in kaynaklarında beliren unsurla beraber konumlandığını, bu konumun (bu metodolojik sapmanın metodolojik olduğunu gösterir nitelikte sadece) tezin sonunda vaz edilen bir misali ile hatırlatılıp carileştirilmesine gidilerek, tezin ön-erisi olarak Althusser'in interpellation [çağrılma] mecazının tefsirine dair bir tercüme imkânına başvuruldu. Tezin ilk bölümünde aşırıbelirlenim kavramının mecaziliğini sorunsallaştırmak için adım atılan Althusser okumasına imkân veren Jacques Derrida'nın dile getirdiği bir cümleyi yeniden ve farklı bir şekilde sorup soramayacağımızı anlamak adına girişilen bir okuma vesilesiyle, Althusser'in interpellation mecazının bir tercümesi olarak Heidegger'in Ge-stell kavramına erişilmesi, yazının erimininin ancak tercüme ve tefsir vasıtasıyla verilebileceği ve yazının sadece tercüme ve tefsir olduğu okumada, mümkün oldu. Böyle bir okumanın Yazının Althusserci mecazlarının ancak Althusserci mecazın tercüme edildiği ve tefsir edildiği başka metinlere doğru yer değiştirip onlarla şekil değiştirdiği ölçüde sağlandığı tespit edilerek, bu tespitin de, Althusser'in ancak başka yazarlarla, Althusser'in yazısının ancak başka yazılarla, yazının Althusserci mecazlarının ancak başka yazarların mecazlarıyla okunabileceğine dair bir önerinin mevzu bahis edilmiş olmasıyla carileşebileceği, bu tezin kendi mevzusunu tehir, ve (— eğer varsa da — sınırlarını ve sınırlılıklarını muhafaza eden) kendi mevzisini tefrik etmeyi vaat etmeyi deneyen üslubuyla vaz edilmiştir.