Mimarlıkta Yüzey Oluşturan Yapı Elemanlarının Mimari Tasarımda "Geçirgenlik" Mefhumu Üzerinden Araştırılması

Abstract

Projede mimarlıkta “Geçirgenlik (transparency)” mefhumunun içerikleri mimari tasarım açısından açıklanmakta/anlamlandırılmakta ve mimarlıkta yüzey ve cephe oluşturan yapı elemanları fiziksel açıdan değerlendirilmektedir. Geçirgenlik mefhumunun tarihsel ve felsefi açıdan soykütüksel açılımlarıyla mimari cephe kurulumunun fiziksel ve anlamsal içerikleri ölçülebilir, anlamlandırılabilir ve deneyimlenebilir düşünsel ve deneysel alanlarda sorgulanır. Böylece mefhumun disiplinlerarası bütünleştiriciliği tartışmaya açılır. Geçirgenlik kavramı tasarım ve yapma disiplinleri arasında ilişki kuran etkili metaforlardan biridir. Tasarım yapmaya yönelik bir projeksiyonu işaret ederken; yapma, eylemsel bir inisiyatifi yapılan projeksiyonun potansiyelini hesaba katarak fiziksel alana taşır. Çağdaş tasarım vizyonu geçirgenliği algının, düşünmenin, eylemin ve yaşamın canlılığının bir özelliği olarak görür. Dolayısıyla geçirgenlik üzerine düşünmek, fiziksel ve fenomenal, gerçekçi ve imgesel, yaratıcılığa ve etkileşime açılan toplumsal olanı destekleyen bir edimdir. Yapı açısından maddesel olanın kendi fiziksel özellikleriyle başlayan geçirgenlik (porosion) koşulları mimari ve kentsel alana açıldıkça mikro ölçekten makro ölçeğe doğru yaşamı doğrudan etkileyen ilişkisel, bağlantısal, işlemsel, ulaşımsal ve iletişimsel mimari ve kentsel tasarım alanları ve hesaplanabilirlik imkanlarını da barındıran kavramsal dağarcık yaratımlarına doğru dilsel ve terminolojik açılımlara sahip olur. Birincil olarak, araştırma konusu geçirgenlik mefhumunun gündeme geldiği ve yukarıda sayılan tüm estetik,algısal, fiziksel koşullanmaları da içerebilen mimari ve kentsel ölçek arasında yer alan “bir arayüz(interface) ve bir aradalık (medyalite) olgusu olan “cepheye/yüzeye” odaklanmaktadır. Fiziksel olarak cephe/yüzey, düşünsel kategoriler olan mimari mekan-zamansallığın fiziksel olmayan “sınırlarını” da ima eder. Maddesel olan ile maddesel olmayan arasındaki bu ortam; yüzeyin/cephenin ve sınırın muğlaklığının da katkısıyla, bazen güçlenerek ve başkalaşarak çözünmekte (dematerilizasyon) bazen de zayıflayarak ve başkalaşarak çözünmektedir (immaterilizasyon). Geçirgenlik mefhumu öncelikli olarak görme-algı ve yönelme-hareket ilişkisiyle mimarlık ve sanat literatürüne girdiği için görülebilirlik (visibilitiy) ve cephenin karekteristiği ile ilgili estetik çalışmaların geçirgenlik ile ilişkisi tespit edilmiştir. Bina yüzeyi/cephesi ve iletişim ilişkisi (media cepheler) cephe katmanları yaratarak iç-dış ilişkisini dönüştürmektedir. Geçirgenlik mefhumu mekanın anlam boyutunu da içerdiğinden; fenomenal olarak yüzeyin yanılsatıcı ve aldatıcı etkilerinin de (dematerilizasyon ve immaterilizasyon) cephe, arayüz ve media ilişkisinde literatürde iletişimsel ve ilişkisel değerlendirmeler bulunmaktadır. Tasarım açısından geçirgenliğin ölçülebilirliğine dair katmanlı bir cephe/yüzey analizi mümkündür. Cephe katmanlarının ışık, nem,ısı, rüzgar vb. atmosferik özelliklere bağlı yapı fiziği özellikleri tasarım açısından geçerlidir. Ancak araştırmanın tasarımda geçirgenlik nosyonuna özgü kültürel ve sosyal anlamlandırma ve deneyim koşullarına yönelik amacı bu katmanları ikincil hale getirmektedir. Bu doğrultuda konfor koşullarına bağlı ve iklimsel gereklilikler ile ilişkili (mikro ölçekli) geçirgenlik koşulları ve kentsel algı,hareket ,bağlantısallık ve yürünebililik (makro ölçek) dışında kalan “orta ölçekli” ve mimari olarak tanımlanan insan algısı, hareketi ve fenomenal durumlara ve maddesel özelliklerine bağlı; boşlukluluk/açıklık kapalılık ve şeffaflık özelliklerine bağlı geçirgenlik özellikleri üzerinde durulmuştur.