Sinop Balatlar Kilise Kazısı 2021 Yılı Çalışmaları

Abstract

Balatlar 2021 yılı çalışmalarında, VIII Nolu mekânın zemininde gerçekleşen temizlik çalışmaları sırasında kriptanın temizlenerek açılmasına karar verilmiştir. Gerekli izin alındıktan sonra Erken Bizans döneminde kutsal rölik mahfazasının ya da kutsal bir kişinin mezar alanı olarak kullanılmış tonozlu kanal içerisinde temizlik çalışmaları yapılmıştır. Dikdörtgen biçimli 62.5 cm genişliğinde, 106 cm yüksekliğinde, üstü tonoz örtülü, taban köşeleri pahlı olan kanalın içerisinde 7.90 m uzunluğundaki bir alanda temizlik çalışması yapılmıştır. Kanalın orjinalinde hamamının ısıtma sistemi ya da kirli su kanalı olduğu anlaşılmıştır. Kanalda gerçekleşen temizlik çalışmaları sırasında Roma dönemine ait seramikler (unganterium), tessera ve cam parçalarına rastlanılmıştır. Balatlardaki Roma hamamının frigidariumu olan XVI nolu mekân, Erken Bizans döneminde (5-6.yüzyıllar) nekropol (mezarlık alanı) olarak kullanılmıştır. 2016, 2017 ve 2018 yılı kazı çalışmalarında XVI nolu mekânın batısına yakın orta kesiminde panolar halinde döşeme mozaikleri bulunmuştur. Bu mozaiklerin mekanın batı kesiminde devam ettiği görülmüştür. Buradaki kazı deposu olarak hizmet veren eski bir müştemilat Samsun Bölge Anıtlar Kurulu’ndan izin alınarak yıktırılmıştır. Binanın molozunun kaldırılmasından sonra bu alanlarda arkeolojik çalışmalar yapılıp yeni mozaik panolar gün ışığına çıkarılmıştır. Mozaiklerin temizlik çalışmalarının ardından çizimleri yapılmış, fotoğrafları çekilmiştir. Kazı çalışmaları kapsamında 2016 -2021 yılları arasında gün ışığına çıkarılan mozaiklerin koruma ve onarımına dair çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Mozaik panoların batı yönde kaydığı ve çöktüğü, kırılma ve ayrışmaların olduğu, tesserae kayıplarının yaşandığı görülmüştür. Bunları önlemek için mozaikler iyice temizlenmiş üzerine tutkal sürülerek yıkanmış Amerikan bezi yapıştırılmıştır. Mozaik panolar numaralandırılarak kesilip mdf panoların üzerine alınarak kaldırılmıştır. Mozaiklerin kaldırılmasından sonra altında kazı yapılıp tekrar sıvanarak zemin düz bir yüzey oluşturulmuştur. Mozaik panolar tessera tamamlamalarından sonra tekrar eski yerlerine yerleştirilmiştir. Gerekli onarım ve birleştirme çalışmalarından sonra mozaikleri korumak için geçici–sökülüp takılabilen ahşaptan paneller ve iskelete sahip bir çatıyla üzeri kapatılarak korunmuştur. Kazı alanının Sinop şehrinin önemli bir ören yeri olması sebebiyle mozaiklerin kalıcı sergileme düzenine geçmesi için Samsun Bölge Anıtlar Kurulu’ndan onaylanacak bir mimari proje hazırlanması çalışmaları başlatılmıştır. Karadeniz bölgesindeki arkeolojik kazılarda Roma ve Erken Bizans dönemi mozaikleriyle son yıllarda sıkça karşılaşılmaktadır. Bu açıdan Balatlar’daki Erken Bizans dönemi adak mozaikleri diğerlerinden daha farklı anlam taşımaktadır. Döneminin resim sanatıyla hem benzer, hem de farklı ikonografik özellikler gösterir. Bu kapsamda Balatlar mozaikleri, mozaik alanındaki çalışmalara önemli tarihi, arkeolojik ve ikonografik katkılar sunmaktadır.