Covid-19 Pandemisinin Yeniden Gündeme Getirdiği Aşı Karşıtlığı

Abstract

Bu çalışma aşı karşıtlığının/aşı tereddütünün genel boyutlarını anlamayı hedeflemiştir. Araştırmanın yürütüldüğü tarih, 2020’de tüm dünyayı etkisi altına alan yeni tür koronavirüsün neden olduğu pandeminin büyük ölçüde hız kestiği ve COVID-19 ile mücadele için kısa zamanda geliştirilen ve uygulanan aşıların tartışmalarının devam ettiği bir zamana rastgelmişse de çalışma sadece COVID-19 aşılarını sorun edinmemiş, genel olarak Aşı olgusunu merkezine almış ve bu durum araştrımanın her aşamasında vurgulanmıştır. Ayrıca veri toplama araçları geliştirilirken Aşılar ve COVID-19 aşıları ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Araştırma kapsamında öncelikle Mayıs 2022’de yaş, cinsiyet ve sosyo-ekonomik açıdan çeşitliliği sağlamasına dikkat edilerek oluşturulan 416 kişilik örneklem grubunun aşılarla ilgili bilgi, davranış, algı ve tutumları yapılandırılmış soru formu ile öğrenilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın bu bölümünde aşı tereddütü/aşı karşıtlığına rastlanmamıştır. Özellikle ölçekli sorularla elde edilen veriler, aşıların yararları ve gerekliliği konusunda ciddi bir kabul olduğu görülmektedir. Araştırmanın ikinci ayağında ise Aşılara karşıt kabulleri ve/veya kaygıları olduğunu ifade eden otuz kişi ile yarı yapılandırılmış yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Böylece bireylerin aşılama deneyimleri, aşılara karşı geliştirdikleri olumsuz algı ve tutumlar ile bunların nedenlerine ilişkin düşünce ve inançları öğrenilmeye çalışılmıştır. Bu aşamada araştırmaya katılacak kişilere ulaşılmasında ciddi sıkıntılar yaşanmıştır. Aşılara karşı olduğunu ifade eden çoğu insan, araştırmaya katılmaları için davet edildiğinde görüşme yapmak istememiştir. Bu amaçla, kartopu örneklem yöntemi ile ulaşılan katılımcılar içinde doktorların sayısı belirgin şekilde fazladır. Bu durum bir yandan araştırmanın önemli bir sınırlılığını oluştururken diğer yandan tıp eğitimi almış uzman ve uygulayıcıların içeriden bakışlarına ulaşılmasına olanak verdiği için çalışmayı zenginleştiren görüşlere ulaşılmasına imkan vermiştir. Niteliksel araştırmanın bulgularına göre belirli aşılara karşıt olanlar ve genel olarak tüm aşılara karşıt olanlar olarak iki gruptan söz etmek gerekmektedir. Belirli aşılara karşıt olanların sayısı tüm aşılara karşı olanlardan çok daha fazladır. Bu gruptakiler çocukluk çağı aşılarına güvenirken “yeni aşılar”a mesafeli durmaktadırlar. Belirli aşılara karşıtlığın, özellikle COVID-19 aşılarından dolayı güçlendiğini söylemek gerekmektedir. Çalışmanın niteliksel ayağında görüşülen katılımcılar, niceliksel araştırmanın örneklem grubunun tersine, aşı olmanın toplumsal bir sorumluluk olduğu görüşüne karşı çıkmaktadırlar, hatta bunun bir dayatma ve hak ihlali olduğunu savunmaktadırlar. Bu nedenle kimi katılımcılar örneğin COVID dönemindeki aşı dayatmasına karşı durmayı bir direniş olarak tanımlamışlardır. Ayrıca bu grupta tıp kurumuna duyulan güvensizlik önemli bir etken olarak belirmektedir.