HÂREZMŞÂHLAR DEVLETİ DÖNEMİNDEKİ DİNÎ UYGULAMALARIN TARİHÎ ÖRNEKLERLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

İslâmiyetin Türkler arasında yayılması ile birlikte Türk devletleri dinî hassasiyetlere sahip olmaya başlamışlardır. Ortaçağ Türk-İslâm devletlerinden biri olan Hârezmşâhlar Devleti de (1097-1231) siyasî ve toplumsal açıdan İslâmî kuralları uygulamaktaydı. Hârezmşâh hükümdarları askerî, ilmî ve edebî eğitimin yanı sıra dinî eğitim de almış kişilerdi. Genel olarak sünniliğin etkili olduğu ülkede siyasî ve askerî açıdan bakıldığında dinî söylemlerin ve eylemlerin var olduğu görülmektedir. Ayrıca toplumsal anlamda da dinî yaşantının etkili olduğu anlaşılmaktadır. Müslüman olmayanlara karşı yapılan mücadelede de dinî ifadeler ön plana çıkarılmıştır. Müslüman devletler ile münasebetlerde ise Hârezmşâhların dinin muhafazası ve intişarı hususunda önemli roller üstlendiği bilinmektedir. Bu dönemde gerçekleşen faaliyetler İslâm dinine uygunluk açısından değerlendirilmiş ve bu konuda fetvalar alınarak yerine getirilmiştir. Hârezmşâhlar diğer Türk-İslâm devletleri gibi hukuk sistemi olarak şer’î ve örfî hukuku beraber uygulamışlardır. Ülke içerisinde adalet sistemi kadılar eliyle yürütülmekteydi ve bu kadıların başında k?dılkudâtlık mevkisi bulunmaktaydı. Bu çalışmada Hârezmşâhlar Devleti’ne ait bu dinî uygulamalar kaynakların verdiği bilgiler ışığında ele alınıp değerlendirilecektir.

The Turkic states began to have religious sen sitivities after the adoption of Islam among the Turks. As one of the medieval Turkish-Islamic states, the Khwarazmshah Empire (1097-1231) applied the Islamic rules from political and soci al perspectives. Khwarazmshah monarchs were well-educated not only on military, sciences and arts but also on religion. The prevalence of reli gious discourse was visible on political and mi litary realms in the country dominated by Sunni Islam. Moreover, religious life seemed to prevail on societal realm as well. Religious connotations were also highlighted in the campaigns against the non-Muslims. Concerning the relations with Muslim states, the Khwarazmshahs adopted cer tain roles including the protection and promoti on of religion. The activities of this period were evaluated on the basis of Islamic Principles and these processes were done with fatwas. Khwaraz mshahs, like other Turkish-Islamic empires, app lied both religious law and traditional law as legal system. The judicial system was implemented via qadis and the qadi al qudat was the highest judici al authority. This study focuses on these religious principles of the Khwarazmshah Empire under the light of the sources.