Mimari üretim sürecinde söylem değişimine ilişkin bir araştırma: Pritzker Mimarlık Ödülü üzerinden bir okuma önerisi

Abstract

Dünyadaki değişimlere paralel olarak çalışma eylemi ve mimari üretim ortamı farklılaşmakta, ortamdan etkilenen mimarın çalışma biçimi mimari üretimi şekillendirmektedir. Bu bağlamda, öncelikle mimari üretimi anlamak için çalışma kavramının tarihsel altyapısı, mimarın çalışmasının anlamı, mimari üretim ortamı ve mimari üretimin tarihsel altyapısı incelenmiştir. Tez kapsamında, mimari üretim ortamının arka planındaki ekolojik, jeopolitik, çevresel, sosyo-ekonomik ve kültürel etkenler ve mimari üretimdeki farklılaşmalar araştırılmaktadır. Bunlar enformasyon devriminin yarattığı teknoloji odaklı üretim, ekolojik kriz sonucu ortaya çıkan sürdürülebilirlik kavramı, küreselleşme ile mimari üretimin coğrafyası genişlemesi, neoliberalizm ile kapitalist sermayenin destekçisi olan rekabet odaklı üretim ve katılımcı demokrasi kavramı ile artan katılım odaklı mimari üretim biçimleridir. Ortamdaki bu değişimlerin mimara, mimari ürüne ve bu ürünün çevre üzerindeki etkileri incelenmektedir. Bu bağlamda, mimar - mimari ürün - çevre etkileşimi çerçevesinde mimarlıktaki ikili durum üzerinde durulmuştur. Bunlar yıldız mimarlık ve yıldız mimarlığın eleştirisi bağlamında toplumsal-kültürel hizmet anlayışında mimarlıktır. Süreçte farklılaşan mimari üretim ortamı mimarın çalışma biçimiyle mimari üretimi dönüştürürken ödül mekanizmaları ile ödüllendirilmektedir. Ödüllere ilişkin jüri raporları söylem oluşturmaktadır. Bu bağlamda tez, mimari üretim sürecinde söylem değişimine ilişkin bir okuma önerisi ortaya koymaktadır. Tezin araştırma yöntemi olan eleştirel okuma önerisi, Pritzker Mimarlık Ödülü sahibi seçili mimarların jüri raporları üzerinden karşılaştırmalı analizdir. Söylem değişimine ilişkin okuma önerisi ile jüri raporlarının söylem yoluyla mimarlığı yönlendirmesinin izi sürülmektedir. Bu bağlamda, mimari üretim ortamının değişimine sebep olan etkenlerden yola çıkılarak küreselleşmenin etkileri, neoliberalizmin etkileri, toplumsallığın etkileri, çevrenin etkileri ve mimarın pozisyonu üst başlıklarında kategorize edilen söylemler çerçevesinde analiz yapılmıştır. Söylem değişimine ilişkin okuma önerisi ile mimari üretimdeki değişimlerin ödüllendirilmesinin altında yatan amaca yönelik bir farkındalık amaçlanmakta ve ödül mekanizmasına eleştirel yönden bir bakış bulunmaktadır.