Üniversitelerin kentlere etkilerinin değerlendirilmesi

Abstract

Üniversiteler bulundukları kenti etkileyen ve bulunduğu kentin, toplumun özelliklerinden etkilenen kurumlardır. Üniversiteler kuruldukları kente etkilerini fiziksel, sosyal, kültürel, ekonomik açıdan gösterirler. Çalışmada üniversitelerin güncel koşullar ve süreç içerisinde kent ile kurduğu etkileşim irdelenmiş, bu etkileşimin olumlu bir şekilde gerçekleşebilmesi için izlenmesi gereken fiziksel planlama sürecinin aşamaları ortaya konmuştur. Üniversite kent ilişkisinin tarihsel gelişimi dünyadan ve ülkemizden örneklerle incelenmiştir. Akabinde üniversitelerin kente etkileri fiziksel, sosyal, kültürel, ekonomik açıdan değerlendirilmiştir. Üniversite-kent etkileşiminin başarılı bir şekilde kurulmasında fiziksel planlama süreci önem teşkil etmektedir. Bu sebeple üniversite yapılarının fiziksel planlama yaklaşımına ve aşamalarına değinilmiştir. Fiziksel planlama yaklaşımı organizasyonel planlama, reorganizasyonel planlama ve dönüşümsel planlama yaklaşımı olarak üç başlıkta incelenmiştir. Bu yaklaşımların, kentlerin üst ölçek çevre planları ile kurması gereken ilişki sorgulanmıştır. Fiziksel planlama aşamaları ise ön programlama-şematik gelişme planı, arazi seçimi ve kesin gelişme planı üç aşamalı olarak incelenmiştir. Ön programlama sürecinde göz önüne alınan veriler ile şematik gelişme planı oluşturulmakta ardından arazi seçimi yapılmaktadır. Üniversite yapılarının arazi seçim stratejileri çoklu parametrelere bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Arazi seçimi sonrasında son aşama olan kesin gelişme planına geçilmektedir. Bu aşama üniversite yapısının yerini, yakın çevresi ile ilişkisini, üniversitedeki aktiviteleri, altyapı kararlarını, kuruluş ilkelerini, gelişme olanaklarını, etaplama kararlarını içermektedir. Tüm bu faktörler dikkate alınarak, Kadir Has Üniversitesi ve Yeditepe Üniversitesi'nde alan çalışması gerçekleştirilmiştir. Kadir Has Üniversitesi Cibali eğitim yapısı kent merkezinde yer alan, bulunduğu bölgeyi doğrudan etkileyen, dönüşümsel planlama yaklaşımı izleyen bir kent üniversitesi örneği olması; Yeditepe Üniversitesi kent merkezinden uzakta, organizasyonel planlama yaklaşımı ile sıfırdan inşa edilerek kurulmuş, çoklu işlevleri bünyesinde barındırarak, kent prototipi özelliği gösteren, kampüs örneği olması sebebiyle seçilmiştir. Üniversitelerin planlama yaklaşımlarının, arazi seçimlerinin getirmiş olduğu durumlar değerlendirilmiş, öneriler getirilmiştir.