Akdeniz'de kentsel doku ile yaşam arasındaki etkileşim: Bodrum örneği

Abstract

Endüstrileşmeyle birlikte kentler gündelik hayatın hızına uyum sağlayabilecek bir dönüşüm sürecine girmişlerdir ancak kentsel yaşamın aynı hızla bu dönüşüme adapte olması mümkün olmamıştır. Kentsel yaşamın niteliği sorgulanmaya başlanarak kentsel kullanımın analiz edildiği yeni bir disiplin oluşmuştur. Antik adı Halikarnassos olan ve binlerce yıldır Akdeniz'in farklı kültürlerinin etkileşimine sahne olmuş Bodrum'u Akdeniz bağlamında irdeleyerek yaşamın büyük çoğunluğunun geçtiği kentsel açık mekânlarını analiz etmek bu tezin ana konusudur. Bu tez kapsamında üç farklı kent dokusuna sahip olan Bodrum'da farklı kent dokularından üç alan seçilmiştir. Bu alanlar Tepecik Meydanı, Aya Nikola Meydanı ve Kumbahçe Bölgesi'dir. Kentsel yaşamın kentin farklı dokularıyla olan etkileşimi sorgulanarak Bodrum'un açık mekânla kurduğu ilişki anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Tezin ilk bölümünde tez konusuna dair temel bilgiler verilerek amaç, kapsam, kullanılan yöntem ve araçlar açıklanmıştır. Tezin ikinci bölümünde kentin niteliğini sorunsallaştıran Camilo Sitte, Jane Jacobs, Jan Gehl, Christopher Alexander, William H. Whyte'ın yaklaşımlarına değinilmiştir. Bu isimlerle birlikte alana katkısı olan Donald Appleyard, Kevin Lynch, Bill Hillier'in çalışmaları da örneklenerek kentsel kullanım araştırmalarının genel perspektifi çizilmiştir. Kentsel kullanım araştırmaları kapsamında davranışsal haritalamanın kuramsal altyapısı ve yöntemi açıklanmıştır. Jan Gehl'in birçok kentte Public Space Public Life (PSPL) adı altında uygulamaya devam ettiği kentsel kullanım analiz çalışmaları açıklanmıştır. Bu çalışmalardan Bodrum'la bağlantı kurabilecek üç kıyı kenti; Brighton & Hove / İngiltere, Bern / İsviçre ve Sidney / Avustralya çalışmaları incelenerek örneklendirilmiştir. Ayşegül Cankat'ın açık ve yarı açık mekânın bilgisini edinme çalışmaları, William Whyte'ın time-lapse yöntemiyle yaptığı araştırmalar açıklanmıştır. Bütün bu çalışmaların kentsel kullanım araştırmaları hakkında geniş bir perspektif sunarak alan araştırmasına altlık oluşturması hedeflenmiştir. Tezin üçüncü bölümünde Akdeniz ve Akdeniz bağlamında Bodrum incelenmiştir. Akdeniz kentlerinin ortak özellikleri, geleneksel mimarisi, iklim ve doğa ile etkileşimi açıklanarak açık mekânla kurduğu ilişki anlamlandırılmıştır. Mimarisinin kökenini Akdeniz'de coğrafi olarak yakın olduğu Oniki Ada'dan alan Bodrum'un tarihçesi, kentsel morfolojisi, geleneksel konut tipleri, kentsel açık mekânları incelenmiştir. Bodrum kent merkezinde Türk Mahallesi, Çarşı Mahallesi ve Rum Mahallesi olmak üzere üç farklı kentsel dokunun mevcut olduğu belirtilmiştir. Bodrum hakkında güncel eleştiri ve önerilere yer verilerek günümüzdeki durumu değerlendirilmiştir. Tezin ikinci ve üçüncü bölümlerinde edinilen bilgilerin ışığında belirlenen alanlarda alan araştırması yapılmıştır. Araştırma yöntemi olarak Jan Gehl'in yöntemi ve ihtiyaç doğrultusunda William Whyte'ın çekim yöntemi alanlara adapte edilerek kullanılmıştır. Alanların mekânsal/biçimsel özellikleri incelenip üç boyutlu modellenerek kentle kurduğu ilişkiye farklı açılardan yaklaşılmıştır. Gözlem sırasında davranışsal haritalama, fotoğraflama, not alma, kamera ile çekim yapma, sayım, takip etme gibi yöntemlerle kentsel kullanım anlaşılmaya çalışılmıştır. Yapılan gözlemler belgelenerek veri seti haline getirilmiştir. Tezin son bölümünde ise gözlem ve analiz verileri değerlendirilerek tezin giriş bölümünde belirtilen araştırma sorularının yanıtları verilmiştir. Bodrum'un farklı kentsel dokuları kendi bağlamlarında ve bir arada değerlendirilerek eksik ve öneriler belirtilmiştir. Farklı kentsel dokuların niteliğinin kentsel yaşamda hala izlerinin takip edilebildiği açıklanmıştır. Son olarak kentsel kullanım niteliğini arttırmayı ve Akdeniz kenti kentsel kullanım literatürüne katkı sağlamayı hedefleyen bu çalışmada kapsama alınmayan ancak yapılmasının faydalı olacağı öneriler ve gelecekte yapılabilecek çalışma fikirleri sunulmuştur.