Cadde ve caddeye sınır bina cephe yenileme yaklaşımının Sinop ili Sakarya caddesi üzerinden sorgulanması

Abstract

Cepheler, bir binanın dışa dönük yüzüdür. Cepheler sadece bina için bir kabuk değil, kentin estetik ve ekonomik değerinin belirleyicilerinden biridir. Kentin birçok unsuru ile dolaylı yoldan iletişime geçer, etki alır ve etkide bulunur. Kentin diğer mimari unsurları ve kentliler ile iletişim halindedir. Bir kente dair iklim, çevre, renk, kültür, tarih gibi birçok bilgi taşırlar. Bina ve cepheleri, zaman içinde işlev değişikliği, yıpranma-hasar, güncelliğini kaybetme gibi nedenlerle yenilenebilir, yenilenme ihtiyacı gösterebilir. Bu yenileme çalışmaları yapılırken cephelerin bina yüzü olduğu kadar kentin yüzü de olduğu unutulmamalıdır. Cephelerin yenilenmesi kente katkı sağlayabileceği gibi, değerini de düşürebilir. Çünkü cepheler kentin hafızasını barındıran en önemli kent ögelerinden biridir. Cadde aksı boyunca planlanacak olan yenileme projelerinde; tek bina ölçeğinde belirlenen ihtiyaçların yanında cadde ölçeğinde de ihtiyaçlar belirlenmelidir. Cadde ve caddeye sınır olan bina cephelerinin yenilenmesinde bir yaklaşım olmalıdır. Bu yaklaşım; temizleme, enerji korunumu, sağlıklı görünüm oluşturma vs. gibi farklı amaçlar içerebilir. Yaklaşımın yerin ve kullanıcıların mikro ölçekteki ihtiyaçlarına göre belirlenmesi müdahale oran ve içeriğini belirler. Bina, bina-bina, bina-cadde ve bina-cadde-kullanıcı ilişkisi içinde yenileme süreci bütünleşik bir yaklaşım içermelidir. Ülkemizde özellikle kentlerin ana akslarında uygulanmış olan cadde ve bina cephe yenileme projeleri; gerekli analizlerin yapılmamış olması, endüstriyel malzemelerin doğru olmayan şekillerde sadece moda olduğu için kullanılması, kamuoyu ile iletişimsizlik, hızlı ve ekonomik olma gibi sebepler nedeniyle tek tipleştirilmiş binaları içeren ve farklı kültürel ve coğrafi özelliklere sahip kentlerde benzer caddelerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Çalışma alanı; Sinop ili, Merkez ilçenin ana aksı olan Sakarya Caddesi'ni kapsamaktadır. Sakarya caddesi 2017 yılında cadde aksı boyunca yenilenmiş olan bir alandır. Alanın seçilmesinde yapılan tek tip yenilemenin yenileme yapılmış olan diğer iller ile benzerliği, seçilen malzemenin ve tasarımın yeterli analiz yapılmadan uygulamaya aktarılmasının bir sonucu olarak sürekli tadilat ve yenileme ihtiyacının olması etkili olmuştur. Bu durum yenileme uygulamasının birçok açıdan sorunlu olduğunu göstermektedir. Bu çalışma; cadde aksı boyunca yapılacak olan yenileme çalışmaları için yenileme planlamasının gerekliliğini Sakarya Caddesi örneği üzerinden kent kullanıcısı ve tasarımcı gözünden elde edilecek olan bulgular ile ifade edebilmeyi amaçlamaktadır. Araştırma; literatür taraması, alan ve anket çalışmasından oluşmaktadır. Kullanıcı memnuniyetinin ve mimari algının anlaşılabilmesi amacıyla iki ayrı anket yapılmıştır. Kentlilerin cadde hakkındaki görüşlerini belirleyebilmek amacıyla ön anket çalışması yapılmıştır. Mimari olarak bu yenileme yaklaşımının değerlendirilebilmesi için hem mimar hem de kentli ile ikinci bir anket yapılmıştır. Çalışma üç ana bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Birinci bölümde; çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemi açıklanmıştır. İkinci bölümde; yenileme kavramı, mimaride yenileme yaklaşımları açıklanmıştır. Türkiye ve dünyadan özellikle cadde yenileme örnekleri seçilerek incelenmiştir. Üçüncü bölümde; alan çalışması aktarılmıştır. Çalışma alanının yeri, seçilme amacı, konumu, coğrafi şartları, iklimi, nüfusu, tarihi ve fiziksel gelişimi hakkında bilgi verilmiştir. Uygulama öncesi ve sonrasına ait karşılaştırmalar yapılmış, kullanılan malzemelerdeki deformasyonlar incelenmiştir. Yenileme uygulaması yapılmış olan caddenin kullanıcıları ile kullanıcıların fikrinin alınması ve mimari açıdan uygulamanın değerlendirilebilmesi amacıyla yapılan iki farklı anket, analiz ve bulguları açıklanmıştır. Bu çalışma; cadde yenileme uygulamaları planlanmasında caddenin tarihi, kent tarihi, bölgenin iklim koşulları, coğrafi özellikleri gibi faktörlerin önemini, yenilemenin mimari boyutta sahip olduğu anlamları, yenilemede kimlik kavramının önemini mevcut yenileme yaklaşımlarını, örneklem kullanıcılarının değerlendirmelerini ve bu değerlendirmelerin önemini vurgulamaktadır.