HÂREZMŞÂHLAR DÖNEMİ EMİRLERİNDEN MAYACUK/ MAYANCUK VE FAALİYETLERİ

Abstract

Hârezmşâhlar Devleti hükümdarı Alâeddîn Tekiş (ö. 596/1200) döneminde yaşamış olan Şemseddîn Mayacuk, sultanın emîri ve dönemin önemli şahsiyetlerinden biridir. Kendisi emîrlik görevinin yanı sıra Alâeddîn Tekiş’in oğullarından Yunus Han’a atabeglik de yapmıştır. Kutluk İnanç’ı öldürerek onun faaliyetlerine son veren ve Tekiş’in Irak toprakları üzerinde hâkimiyet tesis etmesinde etkili olan Mayacuk, Abbâsî Halifesi en-Nâsır’ın (ö. 622/1225) veziri Müeyyedüddîn İbnü’l-Kassab’ın bertaraf edilmesinde ve Hemedan şehrinin ele geçirilmesinde de önemli rol oynamıştır. Nûreddîn Gökçe ve adamları ile de mücadele eden Mayacuk bölgedeki gücünü iyice arttırmıştır. Onun faaliyetleri Abbasî Hilâfeti tarafından taltif edilirken, aynı zamanda Sultan Alâeddîn Tekiş tarafından Irak bölgesinin yönetimi de kendisine verilmiştir. Zaman içerisinde daha da güç kazanan Mayacuk, Hârezmşâh’ın bölgede olmamasını fırsat bilerek birtakım tuhaf ve âsi davranışlarda bulunmaya başlamıştır. Mayacuk’ın faaliyetlerinden haberdâr olan ve onun bağımsızlık arzusu içinde bulunduğunu anlayan Sultan Alâeddîn Tekiş bu duruma son vermek için harekete geçmiştir. Tekiş’in kendisini yakalamak üzere yola çıktığını öğrenen Mayacuk ise ondan kaçarak gizlenmeye gayret sarf etmişse de neticede derdest edilmiş ve cezalandırılmıştır. Bu çalışmada Mayacuk’un faaliyetleri ayrıntılı bir şekilde ele alınıp değerlendirilecektir.

Shams al-din Mayajuk, who lived during the period of Khwarazmian Empire’s monarch Ala al-din Tekish (d. 596/1200), was the emîr and one of the most significant companions of the Sultan. Besides his position of emîr, he was the atabeg of Ala al-din Tekish’s son Yunus Khan as well. He killed Kutlug Inanch and terminated his activities. Mayajuk contributed to the domination of Tekish on Iraqi territories, elimination of Abbasid Caliph al-Nasser’s (d. 622/1225) vizier Muayyad al-din ibn al Qassab and annexation of the city of Hamadan. Mayajuk fought against Noor al-din Gokche and his aides as well and increased his influence in the region. His activities were also praised by the Abbasid Caliphate. Moreover, Sultan Ala al-din Tekish granted him the administration of the region of Iraq. With his gradually increasing power, Mayajuk started to display some irregular manners by taking advantage of Khwarazmshah’s absence in the region. Sultan Ala al-din Tekish noticed Mayajuk’s activities and his intention toward independence and took action in order to prevent him. When Mayajuk learnt that Tekish was en route to arrest him, he strove to hide out. Nevertheless, he was caught and punished at the end. This study thoroughly evaluates Mayajuk’s activities.