Tanzimat'ın ilanından Kırım Savaşı'na kadar Osmanlı kara ordusunda yeniden yapılanma (1839-1853)

Abstract

Sultan II. Mahmud, 15 Haziran 1826 tarihinde Yeniçeri Ocağını ilga ederek Asakir-i Mansure-i Muhammediye isminde yeni bir ordu teşkil etmiştir. Kısaca Asakir-i Mansure denilen bu ordu ilk zamanlar yalnızca Yeniçerilerin ikamesi olacak şekilde tasarlandığından mevcudu 12.000 kişiyle sınırlandırılmıştır. Osmanlı Devletinde 18. asrın son çeyreğinden itibaren taşrada yerel güç odakları olan ayanların boy göstermesiyle adem-i merkezileşme başlamış, bu düzen II. Mahmud'un saltanatında azami seviyeye ulaşmıştır. Çağın modern devlet anlayışına uygun olarak Sultan gücünü arttırma ve devleti merkezileştirme amacı gütmüştür. Şiddet kullanma tekelinin merkezi idarede toplanabilmesi ise ancak yeni tip muti düzenli ordunun devlet sathına yayılmasıyla mümkün olacağı için imparatorluk dahilinde asker tahrirleri başlamış ve Osmanlı tebaası zorunlu askerlikle tanışmıştır. Ordunun yeterli seviyeye gelebilmesi için harcanan çabalar II. Mahmud devrinde ortaya çıkan üç savaş sebebiyle akamete uğramış ve her defasında neredeyse başa dönülmüştür. 1839'da Abdülmecid'in tahta çıkmasını müteakip ilan edilen Gülhane Hatt-ı Hümayunu ile Osmanlı Devletinde Tanzimat adlı yeni bir reform süreci başlamıştır. Reform programının bir sonraki adımı olarak 1843 yılında Tensikat-ı Askeriye ile birlikte ordu içinde yeniden yapılanma hareketine girişilmiştir. Avrupa'daki emsalleri gibi imparatorluk toprakları 5 ordu bölgesine ayrılmış, bu bölgelerde kolordu seviyesinde ordular teşkil edilmiştir. İlerleyen yıllarda ordu sayıları attırılmış; 1848'de Irak, 1869'da Yemen Ordusunun kurulmasıyla birlikte ordu sayısı 7'ye çıkarılmıştır.