DEDE KORKUT’UN DİLİ

Abstract

Dede Korkut hikâyelerinin ?it?b-ı Dedem ?or?ud ?Al? Lis?n-ı T??ife-i O?uz?n (Dresden nüshası) ve ?ik?yet-i O?uz-n?me-yi ?azan Beg ve ?ayrı (Kazan nüshası) adlarını taşıyan iki nüshası bulunmaktadır. Ses ve şekil özellikleri dikkate alınarak Eski Anadolu Türkçesi eserleri arasında değerlendirilen Dede Korkut hikâyelerinin dili hakkında araştırmacılar değerlendirmeler yapmışlardır. Dede Korkut hikâyelerinin Doğu Anadolu ve Azerbaycan sahasını yansıttığı; OğuzKıpçak dil özellikleri gösterdiği ifade edilmiştir. 15-16. yüzyıllarda yazıldığı tahmin edilen Dede Korkut hikâyelerinin dili için yapılan değerlendirmelere leksikolojik araştırmalar katkı sağlayacaktır. Bu amaçla Dede Korkut hikâyelerinin söz varlığına ait sözcüklerden genel Türkçe sözlükte yer almayıp sadece Anadolu ağızlarında yaşayanlar tespit edilmiştir. Tespit edilen bu sözcükler Anadolu ağızlarının sınıflandırılmasında kullanılan ölçütlere göre değerlendirilmiştir. Eski Anadolu Türkçesinin ağızları tasniflerinde belirlenen ölçütlere göre Dede Korkut metninin ses ve şekil özellikleri bakımından Orta Anadolu, Orta ve Batı ağızlarının özelliklerini yansıttığı ve Azerbaycan sahası özelliklerini gösterdiği anlaşılmaktadır. Dede Korkut hikâyelerinin Anadolu ağızlarında yaşayan söz varlığının ise Orta Anadolu, Batı Anadolu, Batı ve Orta Karadenizi de içine bir alana yayıldığı görülür.

There are two copies of the Dede Korkut stories named ?it?b-ı Dedem ?or?ud ?Al? Lis?n-ı T??ife-i O?uz?n (Dresden version) and ?ik?yet-i O?uz-n?me-yi ?azan Beg ve ?ayrı (Kazan version). Researchers made evaluations about the language of Dede Korkut stories, which are considered among the works of Old Anatolian Turkish, considering their phonetic and morphological features. It is stated that the Dede Korkut stories reflect the Eastern Anatolia and Azerbaijan lands, and contain Oghuz-Kipchak language features. Lexicological research will contribute to the evaluations made for the language of the Dede Korkut stories, which are thought to have been written in the 15th - 16th centuries. For this purpose, words belonging to the Dede Korkut stories' vocabulary were identified that were not included in the general Turkish dictionary but lived in Anatolian dialects. These detected words were evaluated according to the criteria used in the classification of Anatolian dialects. According to the criteria determined in the classification of dialects of Old Anatolian Turkish, it is understood that the Dede Korkut texts phonetic and morphological features reflects the characteristics of Central and Western Anatolian dialects and shows the characteristics of the Azerbaijani area. It is seen that the vocabulary of Dede Korkut stories living in Anatolian dialects spreads over an area including Central Anatolia, Western Anatolia, West and Central Black Sea.