Kamusal Mekânların Toplumsal Boyutları Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Kent planlama ve kentsel tasarım literatüründe, kamusal mekânların daha çok mekânsal nitelikleri ve temel işlevleri üzerinden ele alındığı görülmektedir ve kamusal mekânların temel işlevleri de rekreatif ya da sosyalleşme olanakları açısından tanımlanmaktadır. Kentlerin ideal tanımıyla barındırdığı düşünülen çoğulluk, çeşitlilik ve farklı olanların bir arada bulunabilmesi haline referansla kamusal mekânlar, kentsel yaşamın özü olarak kabul edilmektedir. Son dönemde özel sektörün kamu alanındaki hizmetleri sunmaya başlaması, kamusal mekânları ve toplumu da derinden etkilemiştir. Sonuç itibariyle, kamusal mekânların kamusal niteliklerini yitirmeye başladığı kaygısıyla, kamu kullanımına açık mekânların kamusallık düzeylerini anlamak için ölçütler geliştirilmeye başlanmıştır. Ancak bu ölçütler mekânın fiziksel niteliklerine odaklanmaktadır. Sosyal bilimler literatüründeki çalışmalarsa, kentlerdeki kamusallığı, ifadeye dayalı eylemsellik boyutuyla ele almaktadırlar. Burada önemli bir kavram, kamusal alandır. Kamusal alan kavramı, yurttaşların fikir beyan edebildikleri, kamusal tartışma alanıdır. Kamusal alanın oluşmasında mekânsal bir koşul yoktur, ifade alanı olarak gerçek ve sanal (medya, gazete, internet) tüm aracılar, kamusal alanın oluşmasında taşıyıcıdır. Sosyal bilimler literatüründe, kamusal mekânların mekânsal sınırları dışında ele alındığı ve kavramın sınırlarının ifade özgürlüğü ve temsil alanına genişletildiği görülmektedir. Kamusal mekânların üretiminde rol oynayan kentsel planlama ve kentsel tasarım yaklaşımlarının, toplum bilimlerindeki yaklaşımlardan beslenmesinin, kentin kamusallığını anlamada önemli olduğu ve kamusallığı mekânsal sınırların ötesinde anlayabilmek açısından fırsatlar sunduğu düşünülmektedir.

Public spaces are defined as places for recreation and sociability, and considered according to spatial characteristics in both urban planning and urban design literatures. Public spaces are accepted as the essence of cities referring such qualities as plurality, diversity and coexistence. Private sector started to provide public sector services in last decades which in turn affected both public spaces and society. Consequently, there is a growing concern about loss of publicness of public spaces and some criteria have been developed to understand the degree of publicness of spaces open to public. These criteria mainly depend on physical attributes of spaces. Studies in social sciences, consider the publicness in cities according to activity dimension based on free speech, related to public sphere. The concept of public sphere is a sphere of discussion where all citizens could express their ideas to a wider public. Hence, public sphere does not necessarily need actual spaces, all real and virtual (media, newspapers, Internet) mediums provide a base to constitute public sphere. Social sciences, consider public spaces as all mediums of free speech and representation. The approach of social sciences to publicness of cities generates new opportunities to consider public spaces beyond their spatial characteristics for both urban planning and urban design disciplines.