Su Değirmenlerine Yönelik Bir Belgeleme ve Koruma Yöntemi

Abstract

Su degirmenleri; ilk çaglardan baslayarak su gücü teknolojisindeki gelisimin izlerini tasıyan, toplumların kültürel yapısını ve yasam bi-çimini yansıtan endüstri mirası örnekleri olup, yapı tipleri, düzenekleri ve üretim teknikleri açısından "tarihi belge" niteliği tasımaktadır.Anadolu’da genellikle öğütme amaçlı kullanıldıgı bilinen su degirmenlerinin ülkemizin üç farklı su havzasında ön tespit amaçlı arastırılmasısonucunda; günümüze ulasan örneklerin kültür mirası olarak değerlendirilmelerinin göz ardı edildigi ve tescilsiz oldugu saptanarak,çoklu tehditler altında tahrip olan bu yapıların korunması konusunda bir çalısma baslatılması gerekli görülmüstür. Etkin korumanın ilkadımının korunacak kültür varlıgının belgelenmesiyle baslaması dogrultusunda, tespit edilen değirmenlerin envanterlenerek korunmasıhedeflenmistir. Buna yönelik TÜBA-TÜKSEK Türkiye Kültür Envanteri Projesi kılavuzu ilkeleri dogrultusunda, yerlesme ve yapı ölçeginde ikiayrı fis olusturularak "degirmen envanteri" modeli gelistirilmistir. Fisler "Doğu Karadeniz Havzası" "Çaglayan, Sulak, Arılı" alt havzalarındatespit edilen (25) su degirmeninin korunması sürecinin baslatılması amacıyla belgeleme çalısmalarında kullanılmıstır. Yapı ve teknolojiksistem olarak özgünlük ve bütünlük açısından degirmenlere özgü belirlenen ölçütlere göre sorgulanan degirmenlerin, özgün yapısal vebiçimsel sürdürülebilirliklerinin tehdit altında oldugu tespit edilmistir. Saptanan bozulmalar yapısal ve biçimsel açılardan bozulmanın sekline, yerine ve önemine göre sayısal olarak degerlendirilmistir. Sonuca göre yapılan sıralamada bozulma durumu açısından kötü durumdaolup acil önlem alınması gereken yapıların belirlendigi bir koruma yaklasımı ortaya konmustur.

Watermills are examples of industrial heritage carrying traces of improvement in hydraulic power technology and reveal societies’ cultural structure and lifestyle since the ancient times. They are "historical documents" in terms of structure type, assembly, and production techniques. A research conducted on the water mills of Anatolia known to be used for grinding in three di erent water basins revealed that watermills surviving to the present day are not considered cultural heritage and are unregistered; hence, a study for the conservation of these structures was decided to be started. To e ectively conserve them, creating inventories for the identi ed watermills was undertaken. Accordingly, a "watermill inventory" model was developed by creating two di erent forms about settlement and structure details, using the TÜBA-TÜKSEK Turkish Cultural Inventory Project principles as guidelines. These forms were used for documenting 25 watermills identi ed in "Eastern Black Sea Basin" and "Çaglayan, Sulak, Arılı" subbasins. The watermills were examined according to criteria based on their originality and integrity of their structure and technology. The original structural sustainability of the watermills was determined to be under threat, and the determined deteriorations were numerically evaluated according to their form, location, and signi cance. Based on results of the evaluation, a conservation approach was designed and used to identify watermills having priority for conservation according to the structures ranked according to their deterioration status.