BAĞDATLI RÛHÎ’NİN TERKÎB-BENDİ’NE YAZILMIŞ BİR NAZİRE: XVIII. YÜZYIL ŞAİRİ BERBERZÂDE MEHMED ZİHNÎ’NİN TERKÎB-BEND’İ

Abstract

XVII. yüzyıl sonu ve XVIII. yüzyıl başında yaşamış, Berberzâde Zihnî'nin asıl adı Mehmed'dir. İstanbul'da doğmuştur. Berberler kethüdalığı, divan kâtipliği ve tersane rûznâmeciliği gibi çeşitli görevlerde bulunan Zihnî, Edirne Vakası'nda Sadrazam Râmî Paşa'ya yardım etmesi sebebiyle görevinden azledilmiştir. Berberzâde Mehmed Zihnî, "Mukâbele-i suvâri" görevinde bulunduğu sırada vefat etmiştir (H. 1127/ M. 1715). Berberzâde Mehmed Zihnî'nin tarafımızca incelenen Divanı'nda yer alan, terkîb-bendi, XVI. yüzyıl şairi Bağdatlı Rûhî'nin sosyal eleştirileriyle meşhur olmuş terkîb-bendine yazılmış bir naziredir. Bağdatlı Rûhî'nin terkîb-bendine, Cevrî, Sâmî, Vâsıf, Haşmet, Kâzım Paşa, Şeyh Gâlib, Ziya Paşa, Fehim, Kabûlî-i Edirnevî, Abdî, Naci, Leylâ Hanım, Kandiyeli Ali Râşid Efendi, Ayetullâh, Vahyî, Trabzonlu İbrahim Cûdî, Levhî, Sünbülzâde Vehbî, Abdî, Muallim Nâcî gibi şairler nazire yazmışlardır. Bu güne değin zikredilen isimler arasında anılmayan Berberzâde Mehmed Zihnî de, 11'er beyitlik 10 bentten oluşan terkîb-bendi ile bu şairler arasına katılır. Bağdatlı Rûhî'nin terkîb-bendi gibi, Berberzâde Mehmed Zihnî'nin terkîb-bendi de şairin, devrine ve talihine yönelik şikâyetlerinin; dinî, tasavvufî ve felsefî fikirlerinin yer aldığı bir manzumedir. Şair, terkîbbendinde, sosyal meselelere ağırlık vermiş, devre yönelik eleştirilerini, keskin ve açık bir dille ifade etmiştir. Berberzâde Mehmed Zihnî'nin terkîb-bendinde dönemin karışıklığı ve düzensizliğinin yanında görevinden azlinin de yansımaları vardır. Bu çalışmanın amacı, XVII. yüzyılın ve XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinin, sosyal ve siyasî açıdan karışık olan atmosferini yansıtan ve Bağdatlı Rûhî'nin meşhur şiirine nazire olarak yazılan bir manzum metin sunmaktır

The genuine name of Berberzâde Zihnî, who lived at the end of XVII. Century and at the beginning of XVIII. Century, is Mehmed. He was born in Istanbul. Berberzâde Mehmed Zihnî served in different positions as Barbers chief servent, council clerkship and shipyard servent; he was dismissed from his position because of his help to Sadrazam Rami Paşa in Edirne events. He died while he was serving as "Mukâbele-i suvâri" (H. 1127/ G. 1715). We have examined Berberzâde Mehmed Zihnî’s terkîb-bend which is in his Divan. It is a nazire to the famous terkîb-bend of 16th century poet Bağdatlı Rûhî. This terkib-bend was famous because of the social criticisms to his era. Many nazires written by different poets like Cevrî, Sâmî, Vâsıf, Haşmet, Kâzım Paşa, Şeyh Gâlib, Ziya Paşa, Fehim, Kabûlî-i Edirnevî, Abdî, Naci, Leylâ Hanım, Kandiyeli Ali Râşid Efendi, Ayetullâh, Vahyî, Trabzonlu İbrahim Cûdî, Levhî, Sünbülzâde Vehbî, Abdî, Muallim Nâcî to the terkib-bend of Bağdatlı Rûhî. Berberzâde Mehmed Zihnî who is not named as a one in the poets whom we have written is also a poet who wrote a terkib-bend composed by 10 bent, each composed of 11 beyit. As Bağdatlı Rûhî does in his terkîb-bend, Berberzâde Mehmed Zihnî complains about his era and fortune, and expresses his religious, sufistic and philosophical views in his terkîb-bend. In his terkîb-bend he puts emphasis on social problems and frankly criticizes his era. In his terkib-bend we can also see signs about his dismission from his duty, the social disorder and complexity of his era. The aim of this work is to present a poetic text that was written as a nazire to Bağdatlı Rûhî’s famous poem in order to reflect the politically and socially complicated atmosphere of the 17th century and the first quarter of 18th century