Batı Merkezli Görme Biçimlerinin Tarihte Değişimi ve Mekân Algısına Etkileri

Abstract

Görme biçimleri, tarihten günümüze toplum, din, kültür ve teknoloji gibi faktörlerle değişim geçirmiştir. Bu değişimlerin dinamiklerini ve mekân algısına etkilerini anlayabilmek için dönemin sanatı ve düşünce tarihindeki yerinin irdelenmesi önemlidir. Çalışmada, görme biçimlerinin mekân algısındaki etkileri, örneklerin el verdiği ölçüde karşılaştırmalı tarihsel araştırma yöntemiyle incelenmiştir. Bu analiz için ele alınan her dönemden görsel mekân betimleri ve mimari temsil örnekleri seçilmiştir. Bu örnekler, dönemin görme rejimine dair söz söylemiş düşünürlerin bakışlarıyla yorumlanmıştır. Bir mekânın temsilinin, dönemin görme biçimi hakkında bilgi sunarken mekânın nasıl algılandığının bilgisini de içerdiği varsayılmıştır. Bu ön kabul ışığında, görme biçimlerindeki gözlemci-mekân ilişki değişiminin takibiyle söz konusu dönemlerin mekân algılarındaki öznel, nesnel ve imgesel boyutlar ortaya çıkarılmıştır. Duyuların evrimsel hiyerarşisi itibarıyla gözün önemi hiç kaybolmamışsa da tarihte farklılaşan görme rejimlerinin ve mekân algılarının kendinden önceki hâkim düşünceyi bastırarak oluştuğu görülmüştür. Tarihsel sürecin önemli bir kısmını oluşturan göz-merkezci edimler günümüzde ise mekân-beden etkileşimini azaltarak mekânın metalaşmasıyla sonuçlanabilmektedir.

Ways of seeing have changed from the past to the present with factors such as society, religion, culture, and technology. In order to understand the dynamics of this change, it is important to examine the art of the period and its place in the history of thought. In this research, the influence of ways of seeing on spatial perception was examined through a comparative historical research method within the bounds of possibility of examples. For this analysis, depictions and architectural representation works were selected from each period examined. These examples were interpreted with references of critical thinkers during the relevant period in question. While the representation and image of space provide information about seeing regimes of periods, hypothesized that it includes the knowledge of how the space is perceived.In the light of this presupposition, the subjective, objective, and imaginary dimensions of space perceptions of the periods which examined in the research were revealed by following the observer and space relationship change in ways of seeing. Although the importance of the eye has never been lost in terms of the evolutionary hierarchy of the senses, different vision regimes and spatial perceptions have progressed by the suppressing the previous dominant thoughts. Today, occular-centric approaches which dominate the space perception along the history can cause commodification of space by reducing the body-space interaction.