Anadolu Roma mimarisinde Suriye etkileri-Pamphylia ve Kilikia bölgeleri

Abstract

Anadolu'da Roma Dönemi mimarisine ait bazı anıtsal yapılarda araştırmacılar tarafından "Suriye Etkisi" vurgusu yapılmıştır. Ancak günümüze kadar bu konuda sistematik bir çalışmanın varlığına rastlanmamıştır. Bu nedenle Pamphylia ve Kilikia özelinde bölge kentlerinin yapıları incelenerek etkiler ve etkilerin özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. İlk olarak Roma Dönemi Syria Eyaleti'nin tarihi coğrafyası anlatılmış olup kentlerin, kent düzenleri, kent ögeleri ve savunma sistemleri ele alınarak genel özellikleri belirlenmiştir. Ayrıca bu kentlerde yer alan önemli anıtsal yapılar incelenmiş, anıtsal yapılar üzerinden plan, cephe, bezeme özellikleri netleştirilmeye çalışılmıştır. Anadolu'da ise kapsam dahilinde Pamphylia Bölgesinde Roma Dönemi Syria kentleri için yapılan çalışmalar takip edilmiş; başlangıçta Aspendos, Attaleia, Perge ve Side kentlerinin tarihi coğrafyası ve kent düzenleri ele alınmıştır. Bu kentlerde yer alan anıtsal yapıların plan, cephe ve bezeme özellikleri belirlenmiştir. Bu bağlamda plan, cephe ve bezemeler üzerinde araştırmacılar tarafından vurgulanan "Suriye Etkileri"ne de yer verilmiştir. Aynı şekilde Kilikia Bölgesinde; Anazarbos, Antiokhia ad Kragum, Diokaesareia, Elaiussa Sebaste, Hierapolis Kastabala, Korkykos, Lamos ve Soloi Pompeiopolis kentlerinin tarihi, coğrafyası ve kent düzenlerine yer verilmiştir. Belirlenen bu kentlerde tez kapsamında dikkat çeken başta sütunlu caddeler olmak üzere anıtsal yapılar plan, cephe ve bezemeler düzeninde ele alınmış; "Suriye Etkisi" olduğu düşünülen özelliklere dikkat çekilmiştir. Pamphylia ve Kilikia Bölgelerinde "Suriye Etkisi" olarak belirlenen bu özellikler yine ilk olarak kent ögeleri ve düzenleri başlığı altında toplanmış, anıtsal yapılar özelinde belirlenen özelliklere mimari tasarım başlığı altında yer verilmiştir. Bu özellikler ise tezin tamamı için geçerli olan plan, cephe ve bezeme özelliklerine göre sınıflandırılmışlardır. Roma Dönemi Syria, Pamphylia ve Kilikia Bölgelerinde çalışılan kentler ve anıtsal yapılar ile bu anıtsal yapılar üzerinde vurgulanan "Suriye Etkisi" olarak nitelendirilen özelliklerin bu coğrafyaların dışındaki varlıkları araştırılmış, araştırmacıların bu örnekler üzerine düşüncelerine yer verilmiştir. Son olarak yukarıda anlatılan kapsam ve yöntem ile ele alınan çalışmanın verileri değerlendirilerek sonuca varılmıştır.