Video sanatında mekân olgusunun toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi ve ifadesi

Abstract

Bu eser metni, feminist dalgadan hareketle video sanatında literatüre girmiş çalışmaların bazıları incelenerek oluşturulmuştur. Sanat tarihinde kadın sanatçıların patriarkal sistemdeki eşitsiz konumları ve günümüz sanatında kendilerine nasıl yeni bir yol buldukları, cinsiyet eşitliği bağlamından hareketle incelenmiştir. Kameranın video sanatında kullanıma başlanmasıyla kadın sanatçıların bedenlerinin bir parçası gibi gördükleri kamera ile ürettikleri eserler incelenmiştir. Öncelikle mekân tanımından yola çıkılarak iç, dış mekân, soyut, somut, sanal ve içsel mekân ile galeri ve müze mekânları incelenmiş, mekân ve şiirsellik üzerine odaklanılmıştır. Video sanatında öncü sanatçılardan bazılarının bu konu kapsamında önemli görülen eserleri, seçtikleri mekân bağlamında incelenmiş; galeri ve müzelerde çalışmaları yer alan kadın sanatçılara ağırlıklı olarak yer verilmiştir. Sanatçıların, konu ve mekân tercihleri eser metninin çatısını oluşturmuştur. Görsel ve işitsel unsurları sayesinde video sanatı, feminist sanatçıların normlara meydan okuması, toplumsal cinsiyet eşitliğini savunması ve önemli sosyal meseleler etrafında diyaloğu teşvik etmesi için etkili bir araç olmuştur. 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan ilk feminist dalga, bugün bildiğimiz şekliyle video sanatının ortaya çıkışından önceye dayanıyor. Ayrı bir araç olarak video sanatı, 1960'larda ve 1970'lerde feminizmin ikinci dalgası sırasında önem kazanmıştır. Video sanatının feminist hareket üzerindeki etkilerinden ve katkılarından bazıları; 1. Kadınların sesini duyurması 2. Anaakım anlatıları alt üst etmek 3. Cinsiyete dayalı şiddet ve ayrımcılığın ele alınması 4. Kimlik ve beden politikasının sanatçılar tarafından keşfedilmesini sağlaması 5. Teknoloji ve yeni medya ile ilişki kurmak 6. İnteraktif işler ile izleyici katılımını teşvik etmesidir. Mekânlar, tarihsel süreçte dağıtılmış roller ve belirlenmiş toplumsal normlar ile kültürel beklentilerin cinsiyet eşitliği bağlamında önemini belirlemiştir. Cinsiyetlendirilmiş mekânların video sanatında kullanımı ile cinsiyet eşitliğine daha somut ve uygulamalı bir alandan dikkat çekilmiş, vurgu yapılmıştır. Maya Deren, Martha Rosler, Valie Export, Dara Birnbaum, Marina Abramoviç, Pipilotti Rist, Nam June Paik, Bill Viola, Nil Yalter, Guerilla Girls, Sadie Bennings gibi sanatçılara ait video çalışmalarının analizi bu çalışmada yer almıştır. Sadece video sanatından değil aynı zamanda karşılaştırmalı olarak edebiyat, film ve resimlerden faydalanılmıştır. Mekân çeşitliliklerine yer verilmiş, mekânların yaşanmışlıklarıyla birlikte ele alınması ve nesneler ile mekâna atfedilen cinsiyet algısının değişebildiğine dikkat çekilmiştir. Mekân tanımlamalarının sonucunda video ile çalışan sanatçıların, mekân seçimleri ile mekânların cinsiyetsizleşmesi ve cinsiyet eşitliğinin yaygınlaşması için önemli bir alan açtığı vurgulanmıştır. Eser metninin en sonunda bu gaye ile ürettiğim eserlerden birbiri ile bağlantılı üç videodan oluşan "Zoe Üçlemesi" adlı seri ile video sanatı tekniğine örnek olarak "Eternity-Sonsuzluk" isimli video çalışmalarım yer almıştır.