Kültür, kimlik ve aidiyet ekseninde giysi: Şanlıurfa örneği

Abstract

Kültür; toplumların gelişim süreçleri içerisinde gerçekleştirdikleri maddi ve manevi değerlerin tümü ve bu değerlerin kuşaklararası aktarımında çevresel olarak gösterdikleri etkinliklerin bütünü olarak ifade edilebilir. Toplumların veya bireylerin kimliğinin belirleyicisi ve diğer toplumlardan ayrışmasını sağlayan kültür; varlık gösterdiği toplumun dil, din, yazı, tarih, gelenek, edebiyat, sanat, zanaat, giyim, kuşam, üretim ve tüketim gibi tüm etkinlikleri kapsamaktadır. Şanlıurfa şehri özelinde kültür, kimlik ve giysinin karşılıklı oluşturdukları etkileşimin araştırıldığı bu tezde; giysi tasarımı oluşturma süreçlerinde biçim, hacim, form, doku, renk gibi öğelerin yerel malzeme ve tekniklerle nasıl şekillendirildiği irdelenmiştir. Tezin ilk bölümü olan giriş bölümünde tezin içeriği ve amacı belirtilmektedir. Girişten sonra gelen ikinci bölümünde ise kültür, kimlik, aidiyet, çok kültürlülük, kültürel kimlik, kültürel bellek, yerellik-evrensellik kavramlarının genel tanımlamalarına yer verilmiştir. Üçüncü bölümde Şanlıurfa şehrinin kültürel yapısı, şehirdeki giysi kültürü, yerel malzemeler ve teknikler irdelenmiştir. Dördüncü bölümde ise giysinin işlevselliği ve kültürlerarası aktarımı, sanat, zanaat, moda ekseninde giysi örnekleri üzerinden yerel malzeme ve tekniklerin kavram oluşturmadaki etkileşimleri üzerinde durulmuştur. Çalışmanın beşinci bölümünde giysi tasarımında yerel malzeme kullanımı ve teknik çözümlemeler başlığı altında bölgeye özgü bir yerel üretim tekniği olan kazazlık seçilmiş ve incelenmiştir. Tekniğin giysi ile oluşturduğu yeni anlatımlar ise şehirde kuttuk denilen dirsek altı bir kol boyuna sahip ceket örneği üzerinden araştırılmıştır. Yerelden güncele bir çizgide rengin ön planda tutulduğu tasarımlarda malzeme, teknik ve yeni biçim arayışlarıyla yüzeylerde rölyefsi etkilerin yer aldığı kompozisyonlar oluşturulmuştur. Altıncı bölüm olan sonuç kısmında ise değerlendirmeler yapılarak çalışma tamamlanmıştır. Çalışmanın amacı sanat, zanaat ve tasarım platformlarında yeniyi yaratma süreçlerinde sıklıkla başvurulan giysi elemanlarnın, alışılmışın dışında yeni olanaklar sunan yerel malzemeler ve tenikler perspektifinden değerlendirilerek giysiyi süreç, form, malzeme, uygulanan teknik, biçim, işlev gibi olgular bakımından sorgulamaktır. Çalışma; merkezine yerel malzeme, teknik, el sanatları, giysi tasarımı konularını alan sonraki çalşmalara referans oluşturma amacıyla kullanılabilir.