Muîn el-Miskin Ravzatü'l-Vâ'izîn adlı eserin Doğu Türkçesine tercümesi (Dilbilgisi incelemesi- karşılaştırmalı metin- sözlük dizin)

Abstract

Doktora tezi olarak hazırladığımız bu çalışma Molla Muin tarafından 15. yüzyılda Farsça olarak telif edilen ve Hz. Musa'nın hayatının anlatıldığı Ravżatü'l-vā'ižín fí ehādisi seyyidü'l-mürselín'in 18. yüzyılın ortalarında, Muhammed Sıddık Rüşdî tarafından kısaca Ravzatü'l-Vâ'izîn adıyla Doğu Türkçesine tercümesi üzerinedir. Eser Lund Üniversitesi Kütüphanesi'nde Jarring Koleksiyonunda Prov. 382 numarayla kayıtlıdır. Konu itibariyle edebî eserlerde sıklıkla işlenen Ravzatü'l-Vâ'izîn filolojik olarak değerlendirdiğimiz Doğu Türkçesi çalışmalarına zengin malzeme sunmaktadır. Kullandığı söz varlığı, üslubu, yeri geldiğinde gerek Türkçe gerekse Arapça için biçimbirimler, söz dizimi, okuyuşa bağlı olarak yaptığı anlam bilgisi, dil bilgisi açıklamalar; yer yer anlatılan konulara müdahele edişine bakıldığında Mütercim Muhammed Sıddık Rüşdî'nin dinî meselelere hâkim, akademik birikimi yüksek, iyi eğitimli biri olduğu anlaşılmaktadır. Eserde farklı tercüme metodlarını birarada kullanmaktadır. Muin Miskin'in eseri esasen düzyazı olarak tertip edilmiştir, konu gereği zengin ayet ve hadis alıntıları içerir; ayrıca manzum bölümler de bulunmaktadır. Rüşdî ana metin dışında ayetlerin Arapçasını verdikten sonra satır altı Kuran tercümelerinde görülen Arapça cümle yapısına sadık bir çeviri tekniği kullanmış, diğer yerlerde Türkçe sözdizimi kurallarına uygun çeviri metodu yapmıştır. Manzum parçaları da manzum olarak çevirmiştir. Anlaşılmayacağını düşündüğü yerlerde dönem sözlükçülüğüne katkı sağlayıcı kelime açıklamalarında bulunmuştur. Bu durum, mütercimin eserden olabildiğince çok kişinin istifade etmesi arzusu olarak değerlendirilmelidir. Çalışmamızda Ravzatü'l-Vâ'izîn'in müellifi Molla Muin, mütercimi Muhammed Sıddık Rüşdî'nin hayatı ve eserleri ile Ravzatü'l-Vâ'izîn tercümesinin ne zaman, nerede ve hangi amaçla yapıldığıyla ilgili veriler sunulmuştur. Tercümenin Lund Üniversitesi Kütüphanesi Jarring Katalogda Prov. 382 kayıt numaralı nüsha 237 varak olup her varağı 19 satırdır. Nüshanın transkripsiyon harfleri ile çeviri yazısı yapılmış, imla, ses ve biçim özellikleri incelenmiştir. Transkripsiyonlu metinden sonra dizin bölümünde, tercümede yer alan sözcüklerin kökenleri, anlamları, satır numaraları ortaya konmuştur. Metinde yer alan özel adlara ayrı bir dizinde yer verilmiştir.