Fotografik Gözetimden Veri Gözetimine Estetik Direniş

Abstract

Tarih boyunca sanat, iktidarların otoritesini görselleştirdiği temel bir araç olarak da kullanılmıştır. Sanat ve teknolojinin ayrılmaz yapısı nedeniyle devlet ve sermaye egemenlik alanlarını ve etkilerini görsel teknolojilerin gelişimine paralel olarak artırmış ve güçlendirmiştir. Ancak zaman içinde iktidarlar görünüşlerini gizlemek için farklı stratejiler de benimsemişlerdir. Özellikle bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelişmesi iktidarların uyguladıkları teknikleri çeşitlendirmiş ve gücün daha etkin kullanılmasına sebebiyet vermiştir. Görsel teknolojilerin bu stratejiler doğrultusunda kullanımı gözetim teknolojileri alanlarını da geliştirmiştir. Bir gözlem pratiği olan gözetim, fotoğraf ya da çekim tekniklerine referans olan optik yönleri vurgulayan metaforlarla bağlantılıdır. Fotografik bakış hesaplanarak çerçevesi çizilen bir bakış, kameradan bakılma biçimiyle ilgilidir. Bu bakış kameranın arkasındaki bakan göze bilgi sağlayarak toplumu, bireyleri, mekanları ve davranışları sınıflandırma, belgeleme ya da estetize etme aracı olmasının yanı sıra iktidarlar için psikolojik güç, disiplin ve kontrol mekanizmalarından biri haline de gelmiştir. Gözetim sistemlerinin denetim, kontrol ve disiplini sağlayan güç ve iktidar bağlamı olarak her yerde olması değişen paradigmalarla birlikte veri izleme ve veri toplama yöntemleri için tasarlanmış teknolojilerin mimarisine, ekonomik, politik ve kültürel süreçlere dayanmaktadır. Bu süreç doğal olarak iktidarların görünmez gücünü görünür kılmak ve toplumsal bir direnç oluşturmak için estetik bir karşı dil de inşa etmiştir. Bu çalışmada görsel teknolojilerin gelişimi ve iktidara hizmet etmesiyle kurulan ilişkiler ve bu ilişkilerin kökenleri üzerinde durulacaktır. Görsel dilin iktidar tarafından denetim yöntemi olarak kullanılmasının pratikleri ve bu pratiklerin zaman içinde nasıl geliştiği tarihsel bir bakış açısıyla değerlendirmeye çalışılacaktır. Ayrıca bu konu, internetin sivil hayatta kullanılmaya başlaması ve toplumun sayısal sistemlere entegre olmasıyla devam eden süreçte, gözetlenen yaşamın karşısında gözetim yöntemlerini ifşa ve temsil edecek estetik bir direniş alanını ortaya çıkaran sanatçıların eserleri üzerinden analiz edilecektir.