Kentsel Bir Fragman Olarak Kapalı Konut Yerleşmeleri: Kayseri Örneği

Abstract

Küresel kentlerde kapitalizmin etkisi ile üretilen kapalı konut yerleşmeleri; ayrıcalıklı, prestijli, konforlu ve idealleştirilmiş yaşamlar sunarak, kentsel mekânı değiştirmekte ve dönüştürmektedir. ‘Öteki’lerden farklılaşan ve ayrışan bu tarz yerleşmeler ile kent arasında parçalı bir mekânsal ilişki bulunmaktadır. Kapalı konut yerleşmelerinin duvarlarının belirlediği sınırlar doğrultusunda kentlerde ortaya çıkan parçalı doku bu tarz konut alanlarının “kentsel fragman” olarak yorumlanmasını mümkün kılmaktadır. Bu doğrultuda çalışmanın amacı; postmodern tüketim toplumunda bir arzu nesnesi olarak üretilen kapalı konut yerleşmelerinin kent dokusunda yarattığı ayrışma ve parçalanmayı kentsel fragman kavramı aracılığı ile deşifre etmektir. Kapalı konut yerleşmelerinin kentteki yayılma süreçleri ve kümelendikleri kentsel çevrede yaşanan mekânsal değişimler Anadolu coğrafyasının önemli bir ticari kimlik temsilcisi olan Kayseri kenti özelinde tartışılmıştır. Çalışmanın hedefi Kayseri’de yer alan kapalı konut yerleşmelerinin kentsel dağılım diyagramlarını üretmek, yer seçim kriterlerini belirlemek, bulundukları bağlam ile kurdukları ilişki durumunu çözümlemek ve buna göre bu tarz yerleşmelerin kentsel mekânda yarattığı kopmayı fragman kavramına içkin yorumlamaktır. Çalışmanın yöntemi, Kayseri örnekleminde, kapalı konut yerleşmelerinin bulunduğu kentsel çevre ile ilişkisinin haritalar ve fotoğraflar ile analizini ve kentsel fragman kavramı çerçevesinde değerlendirmesini içermektedir. Kentte yaşanan mekânsal ayrışma ve parçalı doku kentsel haritalama tekniği kullanılarak odaklı harita ve kentsel dağılım diyagramlarının üretimi aracılığıyla belgelenmiştir. Böylelikle kapalı konut yerleşmelerinin kentteki dağılımı, yoğunluğu ve kentsel örüntüdeki etkilerine odaklanan bir okuma geliştirilmiştir. Sonuçta Kayseri’de üretilen kapalı konut yerleşmelerinin, kent çeperinde kentsel bağlama ilişkin referansların zayıf olduğu yeni gelişme alanlarında veya kent merkezi ve yakın çevresinde kentsel yenileme yolu ile üretildikleri tespit edilmiştir. Rant ekonomisine dayalı olarak sermayenin elinde üretilen yeni konut alanları, kentin bütünsel gelişimine yönelik bir süreksizliğe neden olmaktadır. Kapalı konut yerleşmelerinin kentte yoğunlaşması ile birlikte ortaya çıkan kentsel örüntü parçalı bir doku sergilemektedir. Kentin mevcut morfolojik yapısından bağımsız gelişen bu doku kümelerinin mekânsal süreklilikte kopmalara neden olduğu haritalar üzerinden okunmaktadır. Kentte yaşanan duvarlar ile sınırlı parçaların oluşturduğu dönüşüm, kamusal alanın yok olmasına, duvarlar, sınırlar ve yasaklar ile belirlenmiş mekânsal ayrışmalara neden olmaktadır.