Sosyal dışlanma, kentsel politikalar ve Avrupa kentsel şartı ekseninde kentsel haklar

Abstract

Türkiye’nin büyük kentlerinin yaşadığı kentsel gelişim süreçlerinin temel belirleyicisi iç göç ve buna bağlı olarak ortaya çıkan gecekondulaşmadır. Gecekondulaşma günümüzde eski hızını kaybetmiş görünse de gecekondular belirleyicilik işlevini önemli ölçüde sürdürmektedir. Çünkü kentsel dönüşüm/yenileme süreçlerinin odaklandığı asıl alan, özellikle Türkiye’de, gecekondu yerleşimleridir. Bu proje, Türkiye’nin en büyük kentleri arasında yer alan İzmir’in, son zamanlarda konut alanı özelliğiyle öne çıkan ve hızla değerlenen Narlıdere ilçesinde yer alan 2. İnönü Mahallesine odaklanmaktadır. Mahalle eski gecekonduların yanı sıra orta ve üst düzey sosyo-ekonomik düzeye yönelik konut yapılaşmasını da içermektedir. 2. İnönü Mahallesi değişmekte olan bir gecekondu mahallesi olup, 1990’ların ortalarından itibaren NARKENT Kentsel Yenileme Projesi (Narlıdere Kent Yenileme Projesi) adıyla bir kentsel dönüşüm süreci yaşamıştır. Bu sürecin sonunda 342 gecekondulu aile, kendileri için yapılmış NARKENT bloklarına taşınmıştır. Bu çalışma, söz konusu kentsel yenileme sürecini anlamayı ve kentsel dönüşüm/yenileme projelerinin sosyal dışlanma üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamıştır. Alandaki araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre kentsel dönüşüm/yenileme süreçleri, sadece fiziksel boyutlarıyla ele alındığı; sosyal ve ekonomik boyutları göz ardı edildiği zaman sosyal dışlanmayla mücadeleye katkı sağlamamaktadır. Kentsel dönüşüm/yenilemeye rant eksenli süreçler olarak bakılması ve projenin gerçekleştirileceği alanda yaşayanlar başta olmak üzere kentlilerin sürece katkı ve katılımının önemsenmemesi, mevcut problemli durumları ortadan kaldırmak yerine sorunları büyütmektedir. Bu çalışmanın, kentsel dönüşüm/yenileme de dâhil olmak üzere tüm kentsel süreçlerde “kentsel haklar”ın temel kaynak olarak kabul edilmesi, hukuksal düzlemde temellendirilmesi ve bu hakları netleştiren Avrupa Kentsel Şartı’nın belediyelerce imzalanması için gerekli hukuksal ortamın oluşturulmasına katkı sağlaması beklenmektedir.