Tarihi Haritalar Üzerinden Kayıp Kentsel Mekânın İzini Sürmek: Levent Çiftliği ve Kışlası’nın 18. ve 20. Yüzyıllar Arasında Kentsel Bağlamla Etkileşiminin Belirlenmesi

Abstract

Makalede, Levent Bölgesi’ne ismini veren ve 18. yüzyıl sonunda dönemin modernleşme politikalarına paralel olarak geliştirilen Levent Çiftliği ve Kışlası’nın mekânsal izlerinin belirlenmesi ve tarihsel süreçte kent bağlamıyla ilişkisinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, İstanbul’un tarihsel coğrafyasında stratejik öneme sahip geniş bir alan içerisinde yaygın olarak yerleşmiş Levent Çiftliği ve Kışlası’nın dönemin mekânsal atılımları değerlendirildiğinde farklı odaklarla etkileşim içerisinde olan ve zaman içerisinde eklemlenerek gelişen bir yerleşim kompleksi olduğu belirlenmiştir. Kentsel bağlamın tanımlanması ve mekânsal saptamalar bir yer tespiti çalışmasından öte, zaman sürecinde kentsel belleğin nasıl değiştiğini ortaya koyan bir süreç analizi olarak ele alınmıştır. Bu kapsamda 18. ve 19. yüzyıllara ait mekânsal bellek izlerinin etkileşimde olduğu odaklar ve bağlantılar saptanarak bu izlerin 20. yüzyılda gerçekleşen mekânsal müdahalelerden nasıl etkilendiği belirlenmiş, yerleşim kompleksinin günümüzde kent içerisinde bulunduğu konum ve farklı ölçeklerde kentsel bağlamla kurduğu ilişki ortaya konulmuştur. İleriki aşamalarda alt ölçekte gerçekleştirilecek morfolojik analizler için gerekli mekânsal bağlam ve çalışma alanı sınırları tanımlanmıştır. Araştırma yöntemi tarihsel tematik ve modern tekniklerle hazırlanmış haritaların derinlemesine okunması, tarihi haritalar, hava fotoğrafları, planlar ve projelerinin jeoreferanslama yöntemiyle ortak koordinat sisteminde bir araya getirilmesi ve sentezlenen mekânsal verilerin Başbakanlık Osmanlı Arşivi gibi yazılı kaynaklar üzerinden çapraz sorgulanmasına dayanmaktadır. Bu yöntemle farklılaşan ve etkileşim içerisinde olan potansiyel kimlik bölgeleri tanımlanmıştır. Sonuç olarak, Baltalimanı havzası ölçeğinde yapılan değerlendirmelerde, alanın potansiyel kentsel arkeolojik değeri ortaya konulmuş, bununla birlikte farklı bir katman olarak İstanbul’un 1950 ve 1980 yılları arasında kentsel bellekte önemli bir yer tutan modern mahalle uygulamalarıyla bir arada değerlendirilebilmesine yönelik saptamanalar yapılmıştır