İstanbul, Kabataş Transfer Merkezi ve Yakın Çevresinde Katılımcı Tasarım Süreci Üzerine Düşünceler

Abstract

Nüfusu 15 milyonu aşan, merkezi kentsel alan içerisinde yer yer nüfus yoğunluğu hektar başına bin kişinin üzerine çıkan çok merkezli İstanbul metropoliten alanı için deniz, kolay erişilebilir, hızlı ve ucuz bir doğal ulaşım altyapısı sunarken, aynı zamanda deniz yolu üzerinde suyla kurulan gündelik ilişkiler kent kültürünün vazgeçilmez bir parçasını oluşturmaktadır. Bu anlamda İstanbul Boğazı, kıtalar arası gelişen büyük metropolü bölen doğal bir eşik olmakla birlikte, Boğaz ve Marmara Denizi kıyısında bulunan farklı ölçeklerdeki iskeleler her iki yakaya yönelen akışlarla kenti ve kentliyi buluşturmakta, birbirine bağlamaktadır. Bunlar, kültürel bellekte yer edinmiş mahalle iskelelerinden başlayarak, kent dokusunda geniş bir etki alanına yayılan büyük ulaşım odakları ya da şehirler arası ulaşım merkezleridir. İstanbul mekânsal coğrafyasının sunduğu potansiyele rağmen kent içi toplu ulaşım hareketliliği içerisinde deniz ulaşımı payının azalma eğiliminde olması ve ancak %4 seviyesine kadar yükseltilebilmesi, kentin geleceği için sürdürülebilir ulaşım çözümlerinin geliştirilmesine duyulan ihtiyacı ortaya koymaktadır (Gerçek, 2019; İBB, 2020). Bu kapsamda kentin bütünü içerisinde İstanbul kıyı alanlarının kamusal kullanım değerini arttırarak deniz ulaşımının diğer ulaşım modlarıyla Ahmetcan Alpan, entegrasyon içerisinde geliştirilmesinin önemi ve gerekliliği vurgulanmaktadır (Acar, 2019). Bu ihtiyaçtan yola çıkarak İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB); kıyı alanlarının bütüncül değerlendirilmesi, kamusal değerinin arttırılması ve iskelelerin kent içi ulaşımdaki rolünün güçlendirilmesine yönelik farklı yöntemlerle geliştirilen proje ve uygulama süreçlerini gündemine aldığı görülmektedir. Bu süreçler içerisinde, daha önce “Martı Projesi” olarak anılan Kabataş Meydan Düzenlemesi ve Transfer Merkezi projesinin de yeniden ele alınmasına ihtiyaç duyulduğu anlaşılmaktadır. Buna göre, İBB’nin, önceki dönemden farklı olarak odağa aldığı şeffaf, katılımcı ve kapsayıcı proje elde etme yaklaşımına uygun olarak (İBB, 2020); Martı Projesi’ne karşı gelişen kamuoyu tepkisi (İstanbul Kent Savunması, 2016) ve projenin yürütülmesi sırasında karşılaşılan teknik ve idari sorunlar nedeniyle belirsizlik perdesi arkasında kalan alanda Kabataş Meydan Düzenlemesi ve Transfer Merkezi Projesi’ni yenilemek için harekete geçilmiştir. Bu doğrultuda İstanbul Büyükşehir Belediyesi, rıhtım yapıları tamamlanmış projenin sökülerek yeni bir ekolojik yıkım yaratılması ve kamu zararı oluşması olasılığı karşısında, projenin geldiği aşamada kentin kültürel bağlamıyla ilişkilendirilerek bütünleşik kıyı kullanımı içerisinde değerlendirilmesi, bilimsel esaslara, teknik ihtiyaçlara ve toplumsal beklentilere uygun tasarım kriterlerinin belirlenmesi için 2019 tarihinde projeyi yeniden ele almıştır.