Biçim ve malzemenin ekolojik ürün kimliğine etkisi : Oturma elemanı tasarımları üzerinden bir değerlendirme

Abstract

Gelişen endüstri ile nüfusu artan dünyada, çevresel kirlilik ve riskler sonucu ekolojik ve sürdürülebilir tasarım yaklaşımlarının önemi çok artmıştır. Bu çalışmada ekolojik tasarım olarak değerlendirilme kriterleri belirlenerek; bu kriterler üzerinden biçim dili ve ürün kimliğinin oturma elemanlarında ortaya çıkışı incelenmiştir. Ekolojik ürün kimliğini oluşturan tasarım özelliklerinin ortaya çıkışında biçim ve malzeme özelliklerinin önemli ve öncelikli bir etkisi vardır. Malzeme seçiminin üretim teknikleri sonucu ortaya çıkan biçim ile birlikte değerlendirilmesi tez çalışmasında iki yönlü bir yaklaşım ile araştırılmıştır. Tasarımcı tarafında çevreci iddialar ve tasarım niyeti ile ekolojik tasarım kriterlerini gözeterek tasarlanan mobilya ürünlerinin, kullanıcılar tarafından ekolojik olarak algılanması ve değerlendirilmesi arasında uyuşmaların ve ayrışmaların tespit edilmesi hedeflenmiştir. Literatür araştırması ve ekolojik tasarım yöntemlerinin incelenmesi sonucu ekolojik ürün kimliğini ortaya çıkaran ekolojik tasarım kriterleri, ürün yaşam döngüsü süresince belirlenebilmiştir. Belirlenen sekiz tasarım kriteri, tez çalışması kapsamında bir değerlendirme tablosu (kontrol listesi) halinde düzenlenmiştir. Kontrol listesi üzerinde geçerli kriterlerin dikkate alınarak derecelendirilmesi ile mobilya tasarımlarının ekolojik kimlik açısından değerlendirilmesi ve karşılaştırılması bir yöntem aracı olarak önerilmektedir. Tez kapsamında gerçekleştirilen örneklem araştırmasının yöntemi, semantik diferansiyel yöntemin kullanıldığı ürün-kullanıcı ilişkisi araştırmaları referans alınarak belirlenmiştir. Literatürde bulunan mevcut kullanıcı araştırmalarından farklı olarak, biçimin ve malzeme deneyiminin ekolojik kimliğe olan etkisinin ölçülebilmesi için farklı etkileşim aşamalarından oluşan bir kullanıcı testi uygulaması önerilmiştir. Testin aşamalarında SD ölçeklerde verilen cevaplar, istatistiksel verilere çevrilerek görsel grafikler olarak düzenlenmiştir. Her aşamada ortaya çıkan farklı grafikler, katılımcılar tarafından değerlendirilen tasarım örnekleri arasında her fazda karşılaştırmalı bir analiz imkânı sunmaktadır. Ekolojik ürün kimliğinin görsel temsili olan grafikler, ürün tasarımlarının semantik profilleri olarak sunulabilir; farklı etkileşim aşamalarında kullanıcı algısının farklı fazları olarak yorumlanabilir. Örneklem araştırmasının bulguları ve sonuçları, daha önceki literatür araştırmasının bilgileri temel alınarak tartışılmıştır; katılımcılar tarafından ekolojik kimlik değerlendirmesinde önemsenen ve tercih edilen ekolojik tasarım özellikleri belirlenebilmiştir.